Всемирный день поэзии

pushkinСегодня Всемирный день поэзии! Глубоко и сердечно поздравляю всех, кто любит и создает прекрасные поэтические строки.
Души прекрасные порывы…
Желаю всем счастья, здоровья и творческих успехов.
Предлагаю всем почитать вместе с нами стихи современных ингушских авторов.

 

 

 

leila

ТАМАСХАНОВА ЛЕЙЛА

ЙИIИЙ ИЛЛИ

Курал ю Iа сона чIоагIа, сенна?
Доацар дувц Iа сога дукха, сенна?
Лакха лоамаш ухк са коанашка, ях Iа,
ЦIена шовдаш лел са пхаьнашка, оал Iа.

Керадар мо дог да майра, сенна?
Ломаяр мо юкъ я йиткъа, сенна?
Оакхарашца яха йоал со? Яллац.
Цу кIантага «ЙоагIа со хьога» – алац!


***

Бердах детташ, чопаца сувсаш,
Кегаденна доагIа кема.
ТалгIенашца майра къувсаш,
Кема ко лелх бера.

Дуккха дайза, дуккха дайна,
Матардахад кема.
Лирача миха охцал лайна,
Уллув лел къиза сайра.


***

О, ма бала ба цо токхар
Хьона кхетаде хала да.
Михо гулъяь йоккха токхор
Чуяхьа дагахьа зунгат да.

***

Ахка доагIа форда йисте ловза,
Зизаш гулде хозача Наьсаре.
Борал да цун догам санна говза,
Йовзаргья вайна безаман сайре!

***
Кердача кашана гIийла бIарахьежаш,
Къаьнача къайгага шийла узам бувл.
Ше мел ваха седкъашка сатувсаш,
«Юххера сага вахар кIоаг чу тулл».


***
Къиза, айхIаза зама,
Хийра я хьо сона.
Тиша, эсала дегаш,
Гаьна хилва шун вона.


***
Ма къувса соца, уйла,
Ма елхае со.
Дагадовргда вай воайла,
Аз теергья хьо.


***
Везале со, везале
Ях Iа сога, везале!
Раьза-м яр со духьалъя,
Бакъда, харцле лац дега.


***
ЦIе лоам байнаб сона гIанахьа,
НизагIа хиво хьош.
Оарц даланзар унзарча михьа,
Бала из болга ховш.


***
Ма чIоагIа увгI хьо, къаенна чов,
Пурхаш беш, къувлаш, бухдоахаш дов.
Каетташ, Iувдаш, дорхйоахаш вас,
Хьоа меттара боахаш, цIий тувладу оаз.

БАГЕНЦА ЛАЬТТА ОАХАРАШ

Дер дайна лела йоахараш,
Багенца лаьтта оахараш,
Iойилла из шоай эсала гота,
ТIаккха хургьяц шун уйлаш готта.

КIордабаьб шун лоткъам наха,
Дошо чокхи деза, оаша яха.
Къонахаша даьчоа даьй хила гIертар
Да шун кепиг мах ца хилар.

Маьлха хозне а оаша лац:
«Тха пурамийца из хIана яц?!»
Шоана мегаш сувнаш а бац,
Царца та шун денал дац.

Цхьаккха кизга а шоана тац,
Кизгах идда сахадаш латт.
Дала денна сибат хилча,
Хургвац Iам чу хьоже а ийрча.


ЭСАЛА БАЬРИЙ

Эсала баьрий – кхалнаьха «нешаш»,
Хилац царех – къонахий!
Эсала баьрий ба дог эшаш…
Къонахаша кхалнаьха дича сий.

– Эсала баьрий, ноаной бий шун?!
– Доккхача диканца бувца даьй бий?!
Шоай къаманна лакха сийле
Бесара йоахар шо ма дий.

МиI-миIинге йоахар дийла,
Эсала баьрий баьржа латт…
Кхалнах бисаб баге йийллача,
Царна дувца хIама дисадац!

Эсала, эсала, эсала баьрий,
Шедола во шун багара доагIа.
Во Iи я шоана гонахьа хьувзар,
Цудухьа лоравала шух воагIа.

Коанашка хьесталла бисаб къонахий!
Цунах таьзет оттаде доагIа.
Из кхета а деш садеттачоа
ХIара дийнахьа загат доагIа!

* * *

Iа мерза дийцар михана аз лургда,
Из хоза кхетача Iуйранна тара хургда.
Iа мерза дийцар бийсанца хоттаргда.
Хьо веза, аьнна, седкъашка кхайкаргья.

БIаргаш Iувжадеш тIадамаш легаргда,
Со седкъий легадеча бийсана тара хургья.
Аз цунна сай бIалгIаш, уйлаш дIалургья,
Се кIаьдъеннача сайренца дIагIоргья.

ИШТТА ДОХ ФАЬЛГАШ

КIирашца кIираш а дувзаш,
Сихъенна ханаш дIаух.
Хьа кIира дисар ца дувзалуш,
Цунца ехар вахара ворд.
Дог делхаш аз хьагибеллар
Хургдолчун безбенна мухь,
Хоза енача бIаьстан а маганзар
Бокъабе цу хоарцоний форд.

Хица дахар догдаьхар, дийзар,
ТалгIенаш теркадеш дIа.
Селханенца дувзаденна доаца
Кхыдола ди хьакхелла.
Йоккхача чхараш тIа детталуш,
ЗIамига чкъаьрилгаш ла.
Дуненцара вахар ца хотталуш,
Дох фаьлгаш, хоза яле а ха.

ИШТТА ХЬУВЗАРГ АРА ЛАТТ

Малх хьалгIеттаб, лакхе гIолла седкъий дIай-хьай тийса.
Са хьахулаш, Iуйре гIотташ, сигала отт из нийса,
Хьож из бIайха, йоаеш морхаш, бийсан догIах сийса.
Iех боргIалаш, яхаш санна: «Iадика хийла хьа, бийса».

Ахкан халхар, гул а енна, хьунагIа гаьнаша ду.
Пхьагилгаш лел, фата а етташ, берташа узамаш ду.
Хи чугIолла хьувзаш, кхесташ хоза чкъаьрий гу.
ЗIийво сомаш, комараш, гулъяь, ший къорга чу хьу.

Иштта хьувзарг ара латт ахкан йIайхача хана,
КорзагIбаьнна форд а кхест, талгIеш кхувсаш гаьна.
Оалхазараш гулденнад, фос да яхьа аьнна,
Са корта а кхесташ ба, ахканца михьарбаьнна.

1хьувзарг – карусель.

ХУЛАШ ХУЛИЙ ИЗ МО ДАР

Хулаш хулий из мо дар:
Март бетта лоа да ара сердаш,
Аьлеш, шовдаш – ше мел дар
ДIоахдеш малх ба, михьарбаьнна.

Дошо хий да сигалара доагIаш,
ДогIо эккхадаьд даьлла дохк.
Шелал йисай са а доацаш.
Фаьлга чу санна, хоза ба мохк.

Бага, малх! ХIанз я хьа аргIа
Сигален баьччал леладе кура,
Бага малх! ХIанз я хьа аргIа,
Дуне хозде хIара Iурра.

* * *

ДIаяхар ха, кIаьдделар са
Къизача къоналца къийса.
Безаман ха, безаман са
Дитар Iа, кхычун дог ийца.

Хьона ца тайча, хьона ца лайча
Ютар аз хозъенна бIаьсти.
Хьона ца тайча, хьона ца лайча
Дузар аз мерзалца эсти.

Ледир Iа дог, хьайна ма могга,
Лейир Iа вай хьийста бийса.
Седкъашта гора, ухар уж гора,
Вай безам сердалца бийца.

ТIеххьара гIа шелду догIо,
ТIадамилгаш латт цар тIа сийца.
ТIеххьара хьо вIоахву дего,
ГIайгIане хьоца Iадика йийца.

Хьона ца тайча, хьона ца лайча
Безамца йийцар аз бийса.
Хьона ца тайча, хьона ца лайча
Витар хьо, дегаца къийса.

* * *

Рузкъа далар са, рузкъа далар са
Хьоца яха, хьоца Iе.
Рузкъа далар са нахага яха:
«Из ва везар, оаша зе».

Рузкъа далар са укх дуненна
Хьона уллув баккха го.
Рузкъа далар са, «Езар, езар»
Денна яхар хьа дего.

Рузкъа далар са ловзаш яха,
Хьона тоама доахаш са.
Рузкъа далар са хьога хьежа,
Бийса тинна, хиллалца са.

Рузкъа далар са сурташ хила,
Эздийча балам тIа билла корта.
Рузкъа далар са цу тIа язде:
«Фуд ер дуне, хьога гIорта!»

Рузкъа далар са, эздий къонах,
Хьа духьа яхаш, иллеш дехка,
Рузкъа далар са, сийдола къонах,
Хьоца йолаш дуне техка.


* * *

Алал сога, мичахьа лел хьа уйлаш,
Михага яьнна, аре сувсаеш?
Алал сога, мичахьа лел хьа уйлаш,
Маьлхага яьнна, лаьтта дIоахдеш?

Со тIехьауд царна, уллувъяла гIерташ,
Къаста а магац, дега гаьннаяьха.
Уйлаш, уйлаш, я со цар хьесташ,
Хьона хов из зама дIаяхара.

* * *

Эггара хозагIа я са Даьхе,
Сийдола лоаме – ГIалгIайче!
Я хьо сона – хьамсара Нана,
Со хьаяьнна Наьсаре.

Я со хьоца сица ийна,
Са дог хьоца детталу.
Наьсаре, хьо эш сона денна,
Бера нана эшаш мо.

* * *

Йолх са уйлаш морхаш хинна,
Ткъамалъяьнна аьрзи мо.
Йолх са уйлаш сицара яьнна,
Елха гIерташ, догIа мо.

Тахка я уж адамий къизал,
БIаргадайнад царна шийла во.
Лех цар адамий дегаш диззалца
Кхестаргбола ираза го.

* * *

Хозал совъяьннай са сицара,
Цудухьа хьоца аз хозал екъ.
Дикал совъяьннай са сицара,
Цудухьа хьоца аз дикал екъ.

Вешта-м фу аргдар аз нахага?
Фу аргдар аз, фу аргдар?
Сина паргIата воацачунна
Короргдацар ала дикадар.

Ийрча да оал цо наьна лоамаш,
ХьеIа дагIац Шолжа, Тирк.
Хетац фена онда хьунаш.
Цхьаккха адам теркалдац.

Ийс форда дехьара беза цунна кхалнах,
Боацача мехкара – гаргара нах.
Цудухьа кастто хетт цунга наха:
«Ткъамаш дий хьа, ва-а къонах?»

* * *

ГIийла белх вай сага кIерам,
Тоатолг хиле лаьтта лег.
Духьалъювл цунна къиза шелал,
ХIаьта а ца бов цо къахьег.

Тарлу сона из ховхача дега,
ЦIенача безама тарлу.
Сийрдача хIаманна массехана
Унзара тIоамараш тIакхув.

ГIАЛГIАЙ МЕТТАГА

Са мотт,
са гIалгIай мотт,
са наьна мотт!
Хьоца ираза кад аз денна ботт.
ДIабекъ, цунца седкъий къег.
ГIалгIай, вай са цу меттаца дек!
Са мотт,
са гIалгIай мотт,
са наьна мотт!

Хьоца безама хозал денна йотт.
ДIаекъ, цунца кер хьалсег.
ГIалгIай, вай сийле цунца ек!
Са мотт,
са гIалгIай мотт,
са наьна мотт!

БIаьшерен хьаькъал хьоца хотт.
ДIадекъ, цунца вахар леп.
ГIалгIай, вай кхоане цунца гIетт!
Са мотт,
са гIалгIай мотт,
са наьна мотт!
Хьо сайна Iомабаьчоа гораотт!

ДIАКЪАЙЛАД АЗ ДОГ

ВорхI чIега теха дIакъайлад са дог.
Адамаш, цох ма тохалаш сона гIод.
«Елаенна яц из, цIимхара я» – ма ала,
Массаза теркаш хилац вахар ага.

Михо хьекхаю гаьний ткъовро мо,
Хьекхаду дог са шийлача гIайгIано.
Хиннача безамга са сиво сатувс,
Массаза хилац дуне – зизай кIувс.

Дагалувц хьа бIаргий йIовхало,
Хьеж уж сога доагаш, ала мо.
Дагара далац гIайгIане кулг хьекхар,
ТIехьар-тIехьара яхаш санна хьехар.

ВорхI чIега теха дIакъайлад аз дог,
Адамаш, цох ма тохалаш сона гIод.
Коанашка хьесташ боча я са гIайгIа,
Бехк ма баккха, дех аз шугара, сайх.

ДОГIА

ДогIа да са коанашка лувчаш,
ЦIенлуш да из новкъа гIо.
ГIирс кийчбаьб цо малхаца къувсаш,
Лаьтта дузадергда догIо.

Хьунашка кхийста, лоамаш диста,
Зизаш боча мархIа хьийста,
Боаккхаргба цо дуненна го,
Дегаш цIендергда догIо.

МАЛХАГА

Са малх сога хьежац хьалха мо.
Из чубизаб сихбенна,
Цунна йIовхал къестац боахаш го.
Малх горатеI безбенна.

Фу хилар сийрдача безамах?
Зиза аьрда хьийкхача фена?
ТалгIенаш хинна кIажараш,
Оаша ийду къахьала пела.

ДАГАДОАГIИЙ, НАНА?

ДагадоагIий, нана, Iайха дийхка:
Iаьржача кхела шелалца дилла сурт,
БаIех догам, пандар маькхах хийца,
Гаьннарча мехка илла шийла юрт.

Цу хьа сурта тIа бирса дарз да увгIаш,
Берзанбаьннача эрзо оагIув увз.
Мискача дегай балашка ла а дувгIаш,
Царца цхьана гIораяь аре цIувз.

Цхьа кIай цIалг да цу тIа хоалуш дIахо,
ЦIагIа йоалаш эрсий пишкилг я.
КIурзаша биза яьй – цу къела хаьхо,
Пхьерийна коартола чIоргаш кхехкаеш ба.

Дарз дIадаьннад, мух бац ара хьекхаш,
Сийрдача малхо морхаш дIай-хьай лехк.
ХIанз са нанас, зIамигача Малес, лай тIа
Ший Наьсарен хоза сурташ дехк.

ГУЙРЕ

Iоарашув лаьца гулъеннай морхаш,
Желкъаргий декар хозаш дац хIанз.
Садоацаш лийгай бос байна йоархIаш,
ЙоагIаш я гуйре, Iергйоацаш янза.

Тайп-тайпара бесаш дезаш яц гуйре,
Ахкан гIирс Iалама баьккхаб цо тIера,
Баьца тIа йис тассий, шийло хул Iуйре.
Хет гуйранга яхаш мо: «Хьо сенна ера?»

Лувкхерий бегвахар михаца кхухьаш,
ХIанз эттай хьунагIа ший тайпара гIар.
Белгало я из: комараш лохаш,
Цхьаннена къорг йизза уж кораяр.

Малх хьежац сигала, хьалха мо, къаьга.
Цун сийрдача зIанарех фу хиннад-теш?
Хетаргахь, гуйранна, ше бесах яьга,
ХIанз маьлха а ший мо босбовра эш.

Хьо марша йоагIийла, ва кура гуйре,
Хьакхаьча яла йоал, тIехьабитаб гув.
ЙоагIаш я тIадийха IажагIа даьре,
Дошоца кхаьла Iаламан сув.

СА НАЬСАРЕ

Ши бIаь ткъо шу хьа даьннад тахан,
Сона-м хIаьта а хьох хет сай неш.
Дог дел са даим хьо хилар бахьан.
Ди-денгара мел доал хьо чIоагIагIа эш.

Сона деза хьа денош, хьа хоза бийсаш,
Аренаш, аьленаш, хьа хIара га.
Еза гежа раьгIенаш Iа дIай-хьай тийса,
Са хьамсара Даьхе, са Наьсаре.

Ха дIа мел йода хьо тоалуш йоагIа,
БIарг бузац цIаккха, мел хьеже а со.
Хьа мархIахьерчаш са ираз доагIа.
ЛадувгI аз хьога, сай наьнага мо.

Хьона духьалйоагIа со, гIадъяха, елаш.
Са къаман седкъа а хьоца сийрда къег.
Ма чIоагIа йоккхийю се хьона езаш,
Хьо хестаеш, езъеш са иллеш дек.

* * *
ДIа ца йоалаш са Наьсаре
БIаьсти ессай хIанз,
ГIоздаьнна адам, къаьна Наьсар,
Я из йоккха ганз.

Ши бIаь совгIа шераш даьлча,
ВIалла дукха а дац.
Керда цIенош, хоза Iалам –
Хьа маьхе кхы яц.

Са Наьсаре, хьо къайлайоаккхаш
Кхы ма отталда дохк.
Цхьаккхача хIаманца хувцаргбоаца,
Лоамий хоза мохк!

КУСТАНАЙ, ВА КУСТАНАЙ.

Гувнех хоттаенна ягIа гIала,
Маьл кхайкабу Iа, бувцаш бала:
Байнарашта, цабаьрашта,
Гаьннара раьгIе тийхкарашта.

Кхотаенна керта чу йисай уйлаш,
Тоха са дац, баланца къийса.
Хьайх къам доаккхаш, дог а даьттIа
ХIана дисанзар, нана – лаьтта?

Лоамаш духьал хIана овттанзар?
Шовдаш талгIеш хIана совцайинзар?
ГIайгIо тоIаяь яьгIача гIало
Ехача вIовний лорабу бала.

Нийлхача гаьнаша теркаду кашмаш,
Цу чу ухк мерчий тIадоаца мискаш.
Мух хьекх, зизаш дIа а дихьа,
Эрсий кхалнаха кашмашка кхихьа.

АЗ МОРКОВКА БАЙТАШ ЯЗЪЕРГЬЯ

Аз морковка байташ язъергья.
Могаргдац со сага цу тIара яккха.
ФуннагIа дале а, байташ язъергья.
СихагIа детталургда шун дегаш тIаккха.

Казахстане моцал, шелал ловш,
Цох-м вай мерзагIа дола даар лоархIар.
Цу хана денз, хургда из шоана а ховш,
Вайна юкъе айбеннаб цун лоархIам.

Наьна бIаргаш сона духьалъух,
Шийла кулгаш, хи чу даьхка дилла,
Из йолча Глаша ухар, кхетар шух,
Морковка яхьар ший тIолга чу йилле.

Аз морковка байташ язъергья,
Могаргдац со сага цу тIара яккха.
ФуннагIа дале а, байташ язъергья.
СихагIа детталургда шун дегаш тIаккха.

ГУЙРАН СУРТАШ

Iаьржа морхаш сигала гулъеннай,
Бисаб малх ший тIоамараш Iодаха.
Бос байна йола гаьнаш къажъеннай,
IажагIа буц а ежай, са дIадаха.

Гуйран хувцамашта сагота со бIарахьеж.
Iалам да хIанз къоарза барзкъаш дувхаш.
Яхар йIовхал, дега Iоткъам беш,
Бера ха мо, вай вахар а хувцаш.

Яхар йIовхал. Фордо, латтийса,
ТалгIеш хьестац боча, хьалха санна,
Гувнаш тIара шелал Iоессай,
ГIорадеш лаьтта, керда аьха хинна.

БИЙСАНАРЧА СИГАЛЕНГА КАСТ-КАСТА СО ХЬАЛХЬЕЖ

Бийсанарча сигаленга каст-каста со хьалхьеж,
Къабеннача беттий лепар воагавеш дац.
Шоай хозалца ле ца веш, шийла седкъий хьеж,
Сай дег чу бахар фу кхерам ба хац.

Фу лечкъаду Iа, бийса? Аз кIиръенна зув:
Фу бала ба хьога? ХIана лаьцай боадо?
Хетаргахь, из ба йоIо биа дув,
Къовсам а лоаттабеш, сигала седкъий доаду.

Хила мег из наб а, дарбан гIанаш тела,
Сигалара маьлха чхар сайранна тхьовсаеш,
Е Iоажал хургья, вай вахарах ела,
Шедар шиннех декъа, хозал а йоаеш.

Деррига хаттараш, жопаш вIалла дац.
Iобежар седкъа, мича бежар а хац.
Эхь хетача бетто яхачоа тара да:
«Вай лергдац цIаккха, хIаьта саг-м тхир да».

Бийсанарча сигаленга каст-каста со хьалхьеж,
КIайбеннача беттий лепар воагавеш дац.
Шоай хозалца ле ца веш, шийла седкъий хьеж.
Сай дег чу бахар фу кхерам ба хац.

СА НАЬСАРЕ КЪАЬГА IУЙРЕ ЙОАГIА

Массехана а Iурре гIотт со хьал.
Бакъдар аьлча, хоза-м хет сона чIоагIа:
Хьагучадоахаш са Наьсарен загI,
Дохк а лехкаш, къаьга Iуйре йоагIаш.

Укх Наьсаре лоа а кIаьда дуж,
БIаргногIараш тIа лег из, боча хьесташ.
ХIаьта догIа-м ма дий – сигаленаш зувш,
ГIоздаьнна оалхазараш хул цу чу кхесташ.

Укхаза седкъий малхаца халхадувл,
Шоайла къасташ дац уж бийсан, дийнахьа.
ХIаьта бетто, нах, шо цец ма дувла,
Кемаш хехк тха шовдашта тIагIолла тийна.

Лоацца аьлча, тамашийна да
Са Наьсарен Iалам, хоза вахар.
ХьоашалгIа дувла, шоана а бIаргагургда,
ТIаккха шо а Iергда укхаза даха.

Массехана а Iурре гIотт со хьал.
Бакъдар аьлча, хоза-м хет сона чIоагIа:
Хьагучадоахаш са Наьсарен загI,
Дохк а лехкаш, къаьга Iуйре йоагIаш.

ЦХЬА ДИКАЛ МАССЕХАНА ЯХАРГЬЯ.

Сенах ю уйлаш оаша, са ханнардараш –
Пахашкех, боахамех? Кхы хIама дий?
Ма новкъа да-кх сона вай хIанз иштта долаш!
Мича дахад денал, гIулакх, хьаькъал, сий?

Дицденнад шедар, даьша вайга хьалха дийцар.
Хазац вайна тахан дувцар дикало.
Дагадоаллар ахча да, е цунах хьаийцар.
Нах, сомадовла, лувцалехь цу бIехало.

Хьажа вай сигала, малхо Iуйре кхоллаш?
Цун цIенало вайна бакъдар гойтаргда:
Укх дунен тIа хьа мел кхеллар да ха йолаш,
Цхьа дикал массехана яхаргья!

БIАЬСТАН БIАЛГIАШ

БIаьстан бIалгIаш – йиIий уйлаш,
Шун делар хоз бийсан гаьнна.
Гу юрта йисте, шоай дог дийла,
Сатийна хабар дийца гаьнаша.

Сомаяьннай хоза бIаьсти,
Шовдашка кIажараш а тувсаш.
Хи тIагIолла, безам баьста,
ТалгIеш я шоай чопех сувсаш.

Шалгаш да тIадамаш гулдеш,
Цар лир сигала гIолла гIетт.
Форда даараш а гулдеш,
Оалхазараша зIокарч етт.

ГIозъяьнна я Iалам – Нана,
БIаьсти хьалхара еча мо.
ГIозъяьнна я Iалам – Нана:
Дунен тIара дIадаьннад во.

МЕКЪАЛОНИЙ МЕРЗАЛОНАХ

Мекъачарна Iоткъам сенна баьб Дала,
Морзалонах из мекъал хьакхелла?
Хетаргахь, цар леладер бIаргадайна,
Хургда цо цар дечох догдилла.

А, тешаргьяц! Я из мекъал къиза,
Наьха вахар толхаде кхелла я.
А, тешаргьяц! Буртилг, вонах биза,
Гаьнна мекъалонах белла ба.

Цудухьа я-кх из мекъал болаш эшам,
Сагах мел дола дикадар дуандаь:
Дын сердал, хозал, цIенал, тешам.
Из эккха ца йой, хургда вахар къаьра!

ГIАЛГIАЙ МЕХКА 20 ШУ ДАЛАРЦА

20 шу даьнна, эргабаьнна,
Малх сана къаьга ба хьо, Мохк.
Эггара хозагIа, эггара сийрдагIа
Хургба, даьра, ГIалгIай Мохк.

Зизашца кхаьлла Iабий гувне,
Мохк хьалбизза – хьаьший, даьй.
ГIоза хилда, иразе хилда,
ГIалгIай Мохк, хьа сийрда цIай.

Боккхий нах вай бахалба маьрша.
ГIоза хилба кагирхой.
Машар хилба хIара тхов кIал,
Ираз хилда, са мехкахой.

Къаьнарча лоаме гIалгIай ловзарга
Деррига дуне гулдергда,
«Ялсмале я ГIалгIай Мехка» –
Массане цар яхаргда.

Екийла беркатах аренаш,
ГIанахьа а во хьона бIарга ма гулда.
Даьла раьза хилва хьона,
ГIалгIай къам, са ГIалгIай Мохк!

20 шу даьнна, эргабаьнна,
Малх санна къаьга ба хьо, Мохк.
Эггара хозагIа, эггара сийрдагIа
Хургба, даьра, ГIалгIай Мохк.

 girihan

ГАГИЕВ ГИРИХАН

ИЗ ХОВШ ДА ША МО ШАЬРА...

Зизаш, эггара хозагIа дараш,
Нах, каетташ, дIадахьа гIерт,
Мух а хул бердана духьала гIерташ,
Нагахьа лакха бале из берд.

Сом баь ткъовро лакха яле,
Наха цунна гIажамаш хьалъетт,
Саг, ший гIулакх дIахьош вале,
Цунна кертах хIамаш етт.

Лоаман бовхьо, лакхагIа болчо,
Дарзаш-дуIаш дукхагIа лов,
Саго, мухь дукхагIа дIахьочо,
Iалашъю ший дега чов.

Бакъда, хало кхаьчай аьнна,
Ший дег чу къонах вар
Дехкеваьнна, тIехьашка ваьнна,
Из Iовийлха моттиг яц.

ХIаьта йовсарех-м,
Из вай мелла дувце а,
Цхьанна хана а
Тешам хиннабац!

Цар-м, духхьал цхьа къаракъа шуша бахьан,
Дохкаргда ше мелдар тахан:
Даьх йисса элтара кий а,
Цунца цхьана – къаман сий а...

Уж, дер дайнараш, мелла Iехе а, Або,
Къонах волчо ший никъ дIахьо!
Беркате ловз Iа хIара ког,
ЦIена долаш хьай кер чура дог.

Даьхе, из ховш да ша мо шаьра,
Къонахий баламаш тIа мара
Хьаллоатталуш хиннаяц...
Из бахьан долаш вай Даьхенна
Хьо моргаш эш!

Хьа балам ба, Або,
Массе хана тешаме,
Хилда хьа вахар а
Массазза беркате!

* * *

Нана дийна йолча хана,
Цхьа юкъ яьлча из ца гуш,
Наьнага сатувсаш чIоагIа,
Дог хулар са детталуш.

Дукха ха я нана йоацаш
Денош аз дIакхухьа сай.
Бакъда, йисай Нана-Даьхе,
Нана-Москва а йисай.

Се Iоваьча нанас санна
Даьхено хIанз йIовхал тел.
Йовзийтац цо сона харцо,
Шелал, къизал, моцал, къел.

Москва ца гуш цхьа юкъ яьлча,
Наьнага сатувсаш мо
Хеталу... ДIановкъа вех со
Москвацарча безамо.

Билет эца сухулбу аз,
Вагона чу боаккх аз ког.
Кастта юха а гу сона
Кремль – Даьхен хоза дог.

Кремла хозало юха а
«Хахх» аьле хьалбуз са кер.
Сийрдавоал со веррдига а –
Нанас хьаьста, тедаь бер.

ДАЬХЕ

Даьхе – хьо я ховха бIаьсти;
Зизаш даьста йоагIа ха,
Даьхе – хьо да кхаьча эсти,
Бес-бесара лега гIа.

Даьхе – хьо ялатий дозал,
Сийна седкъий лувча хий...
Даьхе, Даьхе... Хьо са хоза,
Хьо са гIоза гIа ма дий!

Маьлха лоамаш, лакха гIалаш –
Шедар дега хоза хет.
Хьа хозленаша са бала,
Са халонаш юхатетт.

Хьо йоландаь, аз, ца леткъаш,
Сайга кхаьча хало лов...
Са бIаргага тов хьа седкъа,
Хьа седкъага са бIарг тов!

ХЬО МА ХИЛА...

Дотув дац сога шоана дита,
Дошув дац сога шоана дита,
Бакъда рузкъа-м да сога шортта:
Даьхе я сога шоана йита.

Дотув деций турпала Даьхе?
Дошув деций – турпала Даьхе?
Алал сога: доккхача лаьтта
Довзий шоана рузкъа цун маьхе?

Маьлха лоамаш – из деций рузкъа?
Майра дегаш – из деций рузкъа?
Сийна хьасташ, дог цIена иллеш,
ЙиIий бIаргаш – из деций рузкъа?

Эздел, денал – из рузкъа деций?
Яхьи сийи – из рузкъа деций?
Даьхе бахьан эшшача метте
Са дIадаллар – из рузкъа деций?

Ден а бус из рузкъа Iоадеш,
Дошув санна из рузкъа Iоадеш,
Со укх лаьтта ваьхав... Са тIехье,
Хьо ма хила из рузкъа доадеш!

Х1АРАНЕ ШИЙ ЛАР Я

ХIаране ший лар я…
ЦаI Iема ва гIар е,
ЖIале баги етта,
Мискавар дIатетта,
Низ боацар бегваха,
ВIаьхийчун гадаха…

БIеха я цун уйла,
ТIехье, ше морг, кхуйла!

Вокхан оамал – эзди…
Дика мел дар дезде,
Миска болча наха
Бала тIерабаха,
Харцвар хьал ца лувца,
Дош доацар ца дувца –
Иштта да цун параз…

ТIехьлен хилда ираз!

ЖIАЛЕШ IЕХ

Бийса кхаьчай аханега,
Са–м дIавижа моттиг яц…
ЖIали Iехаш да жIалега,
Уж поэта раьза дац.

Наб яйтац аз царга вIалла,
Текхаеш сай тиша ферт…
Цар бахьар а беций бала –
Массанахьар уж тIагIерт?

Со ма гIолва царна кара –
Лоацаргда е гоаз е гIогI…
Биъкогара, шинкогара –
Шемелдаргаш лет уж сох!

Цхьавола «навкъост», цIог Iоолле,
ЖIали, – бирсагI доацаш, – хул…
Шийна бага тIехк ца йолле,
ВIашагIваьккхе, хьо Iовул!

Лоалахошта а поэт – гоама:
МеттакIаьлеш дувца хац.
Лакхебарашта а тоама
«Хьамалг» йена воалаш вац!

Цудухь вагIа эри–ара,
Керта лакхе боацаш тхов.
Кхайка воацаш Даьла мара –
ДIа ца хозар «Iа–лаь–лов!»

КIАЬДДЕНА ДОГ

Хьажал, Дуне:
Дог да уне!

Човнаш яь дог
Сатемах хьог!

ХIэй, ше мел вар,
ЛаьгIъел шой гIар!

Ма хургдар товш
Дарбане дош!

Къахетам бел –
Дега товр дел!

Къахетам эш…
Саг вац из беш!

Дего йиц наб –
Сатем мичаб?

КIаьддена дог
Iоажалах хьог!

 djemaldin

ЯНДИЕВ ДЖЕМАЛДИН

НАЬНА ЛОАМАШ

КIай кийнаш хьаь тIа яьха,
Шекара кортош къегадеш,
ЦIимхара юхь замо аьха
Латт шо, оалхазараш декадеш.

Да воаца гIийла бой хинна,
Тха миска даьй шух хьийрчаб,
Наьна йIовхал шух таръенна,
Заманца къувсаш уж баьхаб.

Ханаш дIайихьай, йийза зама хьаэттай,
Са мел тийсар шийца дахьаш
Заман тешаш хинна шо дIаайттад,
Дика мел дар шоашца долаш.

* * *

ЗIамига волаш е кхийна хьаэттача
ТIом, бувцарах мара, бовзаш вацар со,
ТIом хала ба, тIемо нах отто халача,
Яхар мара, тIема бала Iайша вацар со.

МоастагIчох едда йоагIача,
Яхарах еха йоагIача
Кхалсага юхь тIарча сурто,
БIаь шера со тIем тIа хилча санна,
МоастагIчун къизал, тIема сагото
Кизга чура санна бIаргаяйтар сона.

* * *

Малх хьежаш ца хилча,
Шерача ара зиза даттIаргдац.
Наха дешаш ца хилча,
Са иллеш дегашка кхоачаргдац.

«Хур хургда, хиннар гургда», - аьнна
Со уйлай дунен чу венавац.
Айса лелор къонахчал дац аьнна
Со сай лоацача иллеш тIа хайнавац.

Лаьттах овла чу ца бахача,
Хена тIа сом хургбац.
Нахаца са оагIув ца хилча,
Сох поэт а ма хургвац.

Цхьа кIай уйла дег чу есса
Со доккхача дунен чу вена ва.
Дуне тIа Iы хинна дIа ца отта
Лувкхера мо, дIаэттача бакъахьа ва.

* * *

Даьхе, Даьхе, ва дошо Даьхе!
ДIаэца са вахар, са уйлаш,
Кора ца доагIаш ираз хьа маьхе,
Аз хьона йоаяь беттала бийсаш.

Ва дошо Даьхе, аз хьога лу се,
Iа е сона хьай бакъахьара кхел.
ВагIа со хьа сийрдача маьлхе,
ВIалла бIарга ца гуш аьрга къел.

Хьа ираз, хьа вахар дицлургдац сона,
Iа кхеваь хьа воI ма вий со-м!
Даьхе, хьаьнала хилба хьона
Аз сай бешара баьккха духхьара сом.

ДАЬХЕ

Тахан со гIозваьнна, дог делаш,
Безаме бIарахьеж хьона, Даьхе!
Вода со гIадваха, дог делаш,
Кора ца доагIаш ираз хьа маьхе.

Фордаш хинна латт хьа кхаш,
Йистера-йисте бIарг ца кхоачаш,
Тоабеннача мехкарий мо лепаш бесаш,
ВIалла бIаргагуча гIай доацаш.

Бутт мо сийрда я хьо, Даьхе,
Ираз да сийрдадаьнна лепаш,
БIарг кхачац ираза бухе,
Малх а ба камаьрша лепаш.

Ва са еза, дошо, Даьхе!
Хьа сийрдача наькъах со теш,
ВагIаргва со тоъал хьа маьлхе,
Дошоча хьоасаца хьона догам деш.

АЛАЛ СОГА, СА ДАЬХЕ

Алал сога, алал сога, са Даьхе,
Мишта яр хьо хьалха яхаш?
Ма горий сона хьо боагача маьлхе,
Аьрга таьзет дилла елхаш.
Алал сога, алал сога, са Даьхе!

Алал сога, алал сога, са Даьхе,
Фу да хьа хьалха лелаш?
ВIалла хIаман хьо йоацаш даькъе
Ма горий сона хьо хала яхаш.
Алал сога, алал сога, са Даьхе!

ДагадоагIий хьона дахчан нохарца
Хье лоаман босах гота яьлла?
Зунгат диллал доацача иразаца
Хье, воI венна нана мо, йийлха?
Алал сога, алал сога, са Даьхе!

ДагадоагIа сона къело, хьацаро
Хьа гIелбаь хинна миска ког,
Мискача, халача, къеча вахаро
Хьа делхош хинна гIийла дог.
Алал сога, алал сога, са Даьхе!

Йицъеннаяц сона хьа шерчий вордаш
Меца бертий мо цIувзаш лийнна,
Хьа ди дайна хинна кетараш
ЖIалеша тийда, кхаькхий санна.
Алал сога, алал сога, са Даьхе!

ДагадоагIа сона догIа хьайча
Iа тхов тIа йийтта талбаш,
Ладараш тховх чуухача
Iа увттаяь топпара пхьегIаш.
Алал сога, алал сога, са Даьхе!

ДагадоагIа сона киталча молла
Хьона «къемата ди» дийца.
Дулха дег тIа бутув ша билла,
Хьо лаьттан букъ тIа хьийза.
Алал сога, алал сога, са Даьхе!

ГIанахьа, гучахьа сона ма гойла
Из дIаяха – из дахчан зама.
Дийна волаш сона ма хозийла
Мискача наьха гIийла оаз.
Алал сога, алал сога, са Даьхе!

Сона дунен тIа хIама дезац, ва Даьхе!
Хьа къел бIарга ца гулга мара,
Сийдолча баьччага Кремле
Дег тIара моаршал лулга мара.
Алал сога, алал сога, са Даьхе!

 

hashagulgov

ХАШАГУЛЬГОВ IАЬЛА

ВАЬ ДИ

Малх цIара боалача дийнахьа
Наьна цIара ваьннав со…

Малхо бухь боаккха ха я из.
Iел-дунен тIа дIаласта
Юкъ-карч из, чарх санна,
Дошо чарх – балсаг-малсаг…

Iел-дунен тIа бода малх,
Байначарна сердал яла,
ЙIовхал яла, вахар дала, –
Байнараш дийнбе лаьрхIе…

Малха-дуне Iалашдаь баьннаб из.
Малха-дуне цун хайра да.
Iел-дуне хьеж цунга хIанз.

Iел-Малха ухаш ба малх:
Шаккхе а дуне довзаш,
Шаккхе а дуне дезаш, –
Вахара-валара къайле ховш…

Аьрзи да цун оалхазар.
Цудухьа гу аьрзена а
Iел-Малха мел дар…

Iел-Малха мел дар
Го диллад-теш сона а,
Ха хьаьхад-теш?

Iел-дуне хьеж сога хIанз.

ТАХАНЕ

Саг мара вац селхане йолаш.
Саг мара вац тахане йолаш.
Саг мара вац кхоане йолаш.

Хьайбашта дилладац из.
Цхьадолча адамашта а дилладац.
Цхьаболча наьха
Тахане мара хилац –
Цудухьа ба уж ираз долаш…

МОТТИ КЪАМИ

ЦIена къам дац. Цхьаккха а дац. Хила йиш а яц.
Дукхача къамех хьахиннад хIара къам.
Цудухьа да вай наьха сибаташ тайп-тайпара…
Дукхача меттех хьахиннаб хIара мотт а.
ХIанз гIалгIайбар оалар хьалхагIа,
Кхыйола цIераш йолаш кхыдола метташ хиннад.
Иштта ба массе а – лаьтта мел бар…
ГIалгIайбар хилча мо хет сона цкъаза эрсий мотт.

ЦIЕНЕИ БIЕХЕИ

Селхан, цIена хилар бахьан долаш,
Кулг тоха йиш йоацаш хиннар
Тахан, бIеха хилар бахьан долаш,
Кулг тоха йиш йоацаш долаш мо хет…

Иштта хувцалу наьха кхетам.
Хувцалу дешай маIанаш.
Цудухьа тамашийна хет,
ЦIена яха дош а бIеха яха дош а
Цхьан хана цхьа маIан долаш хилар: малх.

ЦIена яхача деша кхоачара долаш
«ЦIена» а «бIеха» а дукха дешаш да,
Масала: цIа, цIай, цIала, цIано, цIи, цIилеторг, цIин, цIий,
ЦIе, цIел цIей, цIет, цIока, цIокъ, цIов, цIон, цIолак, цIог,
ЦIу, цIув, цIула, цIур, цIун, цIуб, иштта кхы дIахо а …

ХIаьта бIеха яхача дешо цаI мара кхелладац
(бIеха а да ше!) – бIехал…

ЦIенадар дукхагIа да дунен тIа.
ЦIена-хоза-дикадар да вахар лоаттадер.

БИЙСА

Бийсашца белгалъю ха…
Фуд из? Нана езагIа йолгеи?
Ноанахой безагIа лоархI…
ХIана?

Бийса – наьна кер…
Наьна кер санна да Лаьтта.
Наьна кер санна да
Кхыметтел каша… лахьта.

Саг лац… Наьна кер чу верз…
Нанас-лаьтто юхавергва из.
Лаьтта сагах хилара белгало я
боарз…

ДА

Да яхар деза дош хиннад.
Малх яхилга хиннад из.
Цунах хьахинна да ди
(бийса яхачун антоним),
Цунах хьахинна да Даьла а…
Да яхар деза дош хиннад –
Тахан вай сий доадаь мара.

***
Кхалсагага гIолла
Малхага кхача гIерт маIасаг –
Кхалсагага гIолла
Iоажалах вала гIерт маIасаг.

Безам – Iоажалцара къовсам.
Безам – малхацара бувзам.

КХОЛЛАМ

Хьа цIи аз яьккхача – са хила еза хьо,
Хьа сурт аз яздича – са хила еза хьо,
Аз сурт мел диллар, аз цIи мел тиллар
Са да, – са кхоллам ба из, са доалахье я.
Дала сона денна дакъа-рузкъа да из.

КХАЛСАГА КЪАЙЛЕ

Форди, бутти, кхалсаги, фуд шоана юкъе?
МалагIа гаргало я, малагIа кхоачарле я?
МалагIа бувзам ба, малагIа безам ба?
Мича ханара денз хьадоагIа шун хьоашал?
Мичахьара вIашагIдеттаденнад шо?
Сона хIана хац из?! Е со цу хана вацар?

МЕХКАРИЙ

КIаьдвенна, этта, дечох дог ийккха
Ваьллав цкъа ИбрахIим-пайхамар…

Хьайна эггара дукхагIа беза нах
Новкъостала бахкийта сона, аьлча,
Мехкарий бахкийтаб Дала
ИбрахIим-пайхамар волча…

Сиха даьннад элгац хьалдаь.
Мехкарий мо хоза хиннад из.

МОРХ

Чубузача малхо дошо зIы яьккха,
КIай морхилг улл сийнача сигале,
Iа сона денна даьре йовлакх санна.

Мичай хьо хIанз?

Йолаш йий хьа бIаргий сердал?
Йолаш йий хьа бордий ховхал?
Йолаш йий хьа кулгий бочал?

Мичай хьо хIанз?

Йолаш йий хьа багара мерза Iи?
Долаш дий хьа дегIа илдара Iи?

Мичай хьо хIанз?

Е цхьаккха а хIама дац дунен чу?
Iоажала кхача ба шедар а?

Морх а дIаяьлар сигалара…

ИНЖАЛ

Маьтлоама морхах баь
Мотт кIала а билла,
Iоюжайир аз хьо
Баьдеча хьагIар чу…

Хьона дайна гIа дашхийта
ЦIув волча дахар вай…
– Даькъала саг я хьо…
Дика кхаъ ба из вай мехка, –
ГIадвахар зирак.

КХАЛСАГ

Беттала бийса санна йола кхалсаг…
Анайисташ мо долча хьа хаьнаша чукъувл
Хиннар а, дар а, хургдола вахар…
Бийсанна ду Iа зиза, бийсанна яттI хьа чIонак.
Бийса я хьа кхоллама азалера юхь…

Хьо-м йолаш хиннай, дуне кхоллача хана,
Бийса йолаш хиннай-те… ТIаккха мара ваьвац Адам.
Бийсан боадон цIай чура арадаьннад Лаьтта-адам.
Хьай накха ба Iа цунна хьекха сом…
Хьогара долалу массе дола Iилма.

Сиглен моартал дIа мел кхоачача метте
Даьржа, дебаш да хьа дегIа фаьрал…
Ди-хьа дега чIоагIо, бийса – мело.
Ди-хьа дегIа чIега, бийса – дIоагIа.
Хьо бийса хилар да хьа къайле хилар.

 

said

ЧАХКИЕВ САІИД

СОНА-М ХУРГБА КХОАЧАМ

Даьхе са мо еза, яхаш,
Дош массаза дала багара,
Дувнаш-шувнаш дуаш наха,
Дувц цхьаволчо даьсса хабар.

Ховш да, хой а, воал со ала:
Ма хьувза сов михьарваьнна,
ХIамма а дац эргадала,
Хьона еза-езац аьнна.

Сай даьша бийца мотт а бувцаш,
Дала бенна ди ца хувцаш,
Лаьтта ваха низ дIакхоаче,
Сона-м, сона-м хургба кхоачам.

Даьшта дийзар деза долаш,
Уж мо мехка да а волаш,
Ваха хьаькъал сай дIакхоаче,
Сона-м, сона-м хургба кхоачам.

Нагахьа Iаьржа морх тIайоагIе,
МоастагIа цец а воаккхаш чIоагIа,
Даьй мо латта денал кхоаче,
Сона-м, сона-м хургба кхоачам.

ГIалгIай гIулакх, оамал йолаш,
Уйла, нигат цIена долаш,
Ваха эздел сай дIакхоаче,
Сона-м, сона-м хургба кхоачам.

ДОККХА СОВГIАТ

Тахане, кхоане дагайоацаш,
Цхьанна хIаман бала боацаш,
Бежанаш мо кхий чу латта,
Цхьаццабараш бах сов атта.
Бувцар гIалгIай мотт а болаш,
Сай Даймехка – цIагIа волаш
Айса доаккха хIара ди
Сона-м доккха совгIат да.

Кхыметтале СибарегIа долаш,
ВIаший хьерчаш, цхьа барт болаш,
Даим дагалатташ лоамаш,
Къаман сий, ди, эздел, оамал –
Из йоккха ганз чIоагIа лорош
Чакх а даьнна, цIагIа волаш
Айса доаккха хIара ди
Сона-м доккха совгIат да.

МАЬЛХА ЧІЕГИЛГ

Іочусеттад баьца мергІилг,
Тхира тІадам цох Іоулл,
Цу чу сона маьлха чІегилг, –
Дошо чкъаьрилг бІаргагу.

Цкъаза долаш санна чІагарг,
Яйя сигалара Іочулег,
Маьлха чІегилг, маьлха чІегилг,
Бедарг санна дІа-са эг.

Ловз из хи чу кемилг санна,
ТІош тІагІолла масса уд,
Ховха зизилг, ловзаяьнна,
Берий бІаргашка из увтт.

БІогорабайта санна корта,
Ингале тІа халхаювл,
Лотайийя йиІий фоарта,
Къегаш гизгех хьерчаш хул.

Цхьа зокх бола хІама дайна,
Кора кизгех арахьеж,
Е шушашта юкъе хайна,
Ела-ела-елакъеж.

КІаьда бедарг, масса чІагарг,
Берий бІаргий сийрда са,
Из я маьлха, маьлха чІегилг,
Дошо, дошо чкъаьрилг ба.

КІА, КІА…

КІа, кІа,
Гота яьккха,
ХІара кІи фийг,
Барт а баьккха,
Лаьтта тасса,
Гучабаьккха,
Тесса баьлча,
Макха баьккха,
Уйла, хьинар
ОарцагІдаьккха,
Лаьтто кІи фийг
Сомабаьккха,
ХІара зІийргилг
ХьатІадаьккха,
Михо теркош,
Зама яьккха,
ТІаккха ханнахьа
Ка а баьккха,
Малхо дузаш,
Бутув даьккха,
Ша техача,
КІалхардаьккха,
Ахархочо,
Са а даьккха,
Мекъал, мелал
ДІа а яьккха,
Беррига мохк
ОарцагІбаьккха,
Даггара болх беш,
Цхьа ха яьккха,
Аьрда ваьнна,
Цхьалхадаьккха,
КІа чуийца,
Къайладаьккха,
ТІаккха эхьа,
Хьоар а даьккха,
Дег тІара бІайха
Ловца баьккха,
Хьаяьча цу
КІайча маькхал
МерзагІа хІама
Дий-те цхьаькха?!

МУРАД

Бераш, алал, вовзий шоана
БархІ шу даьнна кІаьнк Мурад?
Даим тесса хул цун корта.
Цун цІа юрта йисте латт.

Сецца меттара ураэккх из,
Барзкъа тІадийхе аравод.
Лосттайийя тох цо лаьтта
Ший бе йоалла йІаьха шод.

ТІаккха коа тІагІолла кхаст из,
АргI-аргІагІа ийбеш ког,
Цул тІехьагІа карта йистера
Шин пІелгаца тох цо шок.

Нанна чІоагІа веза Мурад.
Сонта вац из, вац из пис.
Школе ух из, хьож из цІагІа,
Айя, вовзаций шоана из?!

Горинга чура араяьккхе,
Ший боргІилга тулл цо нувр,
Герга кий тІатулл цо тІаккха,
Хьаэц пенах улла тур.

БоргІилг картах тІехьакхессе,
Гаьна лоам чу вода из,
Цигара вампал эккхавийя,
Дахь цо доккха хоза зиза.

Из цо тІаккха лу йиІига,
ЙиІиг заггІе елаш я,
Марем яхаш я из йиІиг,
Мурадаца тайна я.

ГІажаш вордингех а еже,
Мурад денна хи тІа ух,
Москал еже аргІе ухаш,
Сар-саррахьа йол цІакхухь.

Циск а деже дахь цо дахча,
Боабашкашца лаьтта оах,
УстагІа беже ух из хьара,
Котам еже макха боах.

Бакъилгаца вод из лувча,
КІай бІийгаца халхавоал.
Тешаций шо? Тешаций шо?!
Массане а тешац оал.

ДІаоттал шо маьлха духьала,
БІаргаш дІа а къайле чІоагІа,
ТІаккха шедар гургда шоана,
ТІаккха-м тешаргдар шо сох.

 

esmurziev

ЭСМУРЗИЕВ IАЛАУДИН

ХОВРГДА СОНА…

Ховргда сона лоамара лаьча хила,
Хила лоамара хьастан цIена хий!
Фу де деза хьона везаргволаш?
Хьона дезаш цхьаккха хIама дий?

Безам бале – сигалара сийна кхокха,
Безам бале – сийрда дошо малх,
Яьсса сигале, дото седкъий ухка.
Ховргда сона олла бетта чарх.

Хилча со хьо селла чIоагIа езаш,
ХIана я хьо сагота йоацаш мо?
Лийннавац со хьоца безам лехаш…
Хьайна везе, веза ала со.

Сона-м хьо хье йолча тайпара еза,
Хьа хозалца хувцаргдац аз хIама.
Хоастам бу аз Дала вай шиъ дайза…
Сона хайна хьа безама чам!


ДАХА ДЕЗА.

ВIаший дезаш, вIаший дашаш,
Барт а болаш вай салоI.
Хьоца я са уйла, хьаьша,
Наьсарера гIалгIай йоI.

Бац дуне тIа гIалгIайчарел
ХозагIа болаш мехкарий!
Иштта хилча ираз долаш,
Вайна эшаш хIама дий?

Даха деза дезаш вай,
Деза дезаш даха!
Лу аз хьона илли сай,
ФуннагIа дувце а наха!

ДIАГIОРГВА СО…

ДIагIоргва со, вIалла а сагота воацаш,
ДIагIоргва со, вIалла а воацаш шек.
Вай мо, безам баа аьттув боацаш,
Лоамашта юкъе оалхазараш дек…

Наькъаш деча хана моттар сона
Дунен вахар даим хоза да.
Наьха тешам, безам кхестар гонахьа.
Ваха-м вала санна хала да.

ДОТТАГIЧУННА…

Хьо са доттагIа ва, аз ду цох доаккхал.
Эздий, нийса я хьа оамалаш.
Сибат да хьа хоза, иман – лакха,
Сийле йолаш да хьа гIулакхаш!

Тийна ва хьо массаза, сонтал йоацаш…
Хьоца нийсве вац са цхьаккха а саг.
Да хьа вахар, доттагIа, эгIазал йоацаш,
Со а цкъаза хьа эзделах хьаг.

Раьза ва со, доттагIа, хьо хиларах
Тешам болаш вола воша мо.
Вовз хьо дукхача наха вахара ларах,
Я из денал хилара белгало.

Баркал ях аз сабар долаш хьога,
Наха дукхавезаш хиларах,
«Дика ва хьа доттагIа!» – яхаш сога,
Адамаша дог са боча хьестарах.

БАРКАЛ ХЬОНА

Хоза хет хьона уллув волаш,
Хьа хоза бIаргаш сайна гуш.
Дийнахьа-бусса хьоца волаш,
Со хьавоагIа кIаьд ца луш.

Баркал хьона соца цхьана йолаш,
Иман долаш яха гIертарах.
Аз оалачунна духьала дош ца оалаш,
Са сий лакха лоаттадеш хиларах.

СО ХЬА ДУХЬА КХЕЛЛАВ

Дала кхеллад хьазилг хьазилга,
Нана - лаьча кхеллад лаьча-даьна.
Зиза – баьца кхеллад хозалла,
Адам – Хьавай хозача безама.

ГАЬНА ВА СО

Гаьна ва со хьона, хьамсара нана,
Лаьча да со юххьанца ткъамалдаьнна.
Дуне довза, цунца безам баа
Безам ба са тховсара, тIаккха салаIа.

Хургья зама – кIаьдлургда са ткъамаш,
Кхоачалургья са къонал, яц из тамаш.
Маьржа-яI, хьо вахар самукъадаьнна,
Дог гIоздаккха йиш хургйий-хьогI наьна?!

Йиш хургйий-хьогI са а, наьха санна,
Ваха, дега йIовхал телаш наха?
Сай иллешца наьха дегаш хьаста,
ТIаккха паргIатваьнна царцара къаста.

Могаргдий-хьогI веший дог гIоздаккха?
Йиший дег чура кхерам-уйла яккха?
Кхоавергвий-хьогI Даьхенна илли ала,
Хоастам беш вай бусалба кхеллача Далла?

Дуне довза, цунца безам баа,
Безам ба са тховсара, тIаккха салаIа…

 

 

АЛБОГАЧИЕВА ЗЕЙНАП

БЕЗАМ БА СА.

Безам ба са
Дега чура хьона
Безама иллеш хетаде.
Безам ба са,
Дунен тIа мел яха
ХIара ди хьона ле.
Безам ба са
Шийла хьаст хинна
Хьа хьогал йоае.
Безам ба са
Мерза кхача хинна
Хьо цунах вузаве.
Безам ба са
Сийдола яхь хинна
Хьа эздийча дегIаца Iе
Безам ба са
ДегIа низ хинна
Хьа цIенача цIийца дIаэ
Безам ба са
Даьй хьехам хинна,
Хьа хьаькъалеча керта чу Iе,
Хьох мел доалла,
Дикадар хайна,
Сатийна сайга да Iе.

РАЬЗА Я СО

–Хьа Iаьржа бIаргаш
Сона хоза хет,
Безама уйлаш
Цар дега чу тетт.
Да доккхий цIенош,
Я даь машина,
Со наIарга веча
Араювла сона.

–Хьо сона наIарга
Ма ахалахь,
Сай лоалахошца
Я хьона са яхь,
Со ворхI веший
Йиша я,
Тха наькъа тIа аха
Хьона кхерам ба.

–Ма ваккха со
Хьай безамах,
ГIертий хьо езар
Айбе хьай мах?
Сийдолаш ва со
Наха юкъе,
Тайпан аьла
Ва тха воти.

–ГIертац со, везар,
Айбе сай мах,
Хам бе ховш я со
Сай вахарах.
Ма дувца цIенош,
Воте машина,
Воте рузкъах
Со Iехалургьяц хьона.

–Ма ала, езар,
Хьона дика хац,
Малув хьай везар
Хьона ала лац,
Вац пхьегIа тIа увтташ
Харцахьа со,
Дехке ма яргьяц
Сога йоагIе хьо.

–Хьа дагара хайна
Яьлар со хIанз,
Са дега везар
Хьо мара вац,
Вай цхьана хилар
Даьшта ловш да,
Хьавайта воти,
Раьза я со.

 

 


АРСАМАКОВА ЛИЗА

* * *

Дешарца мара
Лакхалургвац,
Дикалца мара
Сий доаккхаргдац.

Валарца мара
Мотт соцаргбац,
Нахаца мара
Ираз ховргдац.

Лаьтта ца хилча
Буц тIаяргьяц,
Дикачох мара
Саг велхаргвац.

Малх хьежаш ца хилча,
ЙIовхал хургьяц,
Эзделаца мара
Саг вовзаргвац.

СА ХЬАМСАРА ДАЬХЕ

Наьна кулг санна,
Хьо кIаьда йоландаь,
Нанас ваь воша санна
Хьо хьамсара йоландаь,

Йиший дог санна
Хьо тешаме йоландаь,
Еза хьо сона,
Са хьамсара Даьхе!

Хьежа малх санна
Хьо къаьга йоландаь,
Бетта лир санна
Хьо сийрда йоландаь,

Сигалара седкъа санна
Хьо лир доагаш йоландаь,
Еза хьо сона,
Са хьамсара Даьхе!

ЙиIий бIарг санна,
Хьо цIена йоландаь,
ГIатта Iуйре санна
Хьо йиза йоландаь,

Йиший уйла санна
Хьо мерза йоландаь,
Еза хьо сона,
Са хьамсара Даьхе!

МОТТАЦАР СОНА

Моттацар сона, са везар, цIаккха
Хьа бIаргаш дицдаь ха йоагIаргья,
Е къизача кхело безамах яьккха,
Хана йIоахала се цхьаь юсаргья.

Кхы латтаргьяц со хьо воагIача новкъа,
ГIоздувргдац са керара дог,
Кхы кхестаргьяц со хьа уйлашта юкъе,
Лувзаргбац аз кхы байбаь ког...

СИЙ

Цкъа дайча тIадагIац сий,
Къонахчоа сенна деза йоахар?!
Сенна еза цунна тIатулла кий,
Из вувцаш-м гIарагIураш а йолхар.
Эсала ва цу тайпара къонах,
Къайлавала везар цIаьхха хьунагIа,
ГIойле яр из ца вусе мехка,
Из воацаш а доагIаргда ахка.

ДОГ ДАР СА ЦХЬАЛХА

ДIабаьлар дунен тIара безам,
Чакхдаьлар хьоцара вахар,
Сона-м бир Iа хьовзам,
Ийрчадоаккхаш са вахар.
Тувлаяь айса леладечох,
Лийннаяр ца гуш хьо мара.
Тийшаяр Iа дувцачох,
Дог дар са цхьалха.

IУЙРЕ ЙОАГIА

Iуйре йоагIа – доггIоздувлаш лел со,
Сайре йоагIа – хьога сатувсаш лел со,
Укх дунен чу хьоца яха лерхI аз,
Хьа бIаргашца даим сайга хьеж со.

Хье везарах сов кураваьле ма лела,
Нахага дувцаш, цунах куралаш ма е,
Мерза денош диц ма де вай шинне,
Са безамца кхычунга ма хьежа.

Баь тIара зизаш тайп-тайпара леп сона,
Сигалара седкъий бес-бесара къег сона,
Сай безамга даим дег чу кхувд со,
Хьа тешамца гIанахьа-сомагIа лел со.

ГIАЛГIАЙЧЕ

ХьатIакхаьчар шо, хьамсара денош,
Пхаьнашкара цIий ловзадеш,
Кердача вахарца, мерзача безамца
Вай мехка Iалам дебадеш.
ГIалгIайче, хьо иразе хийла,
ГIалгIайче, хьо даькъала хийла,
Ва Руслан, хьо маьрша хийла!

Хьа дега йIовхал цIаккха дIаялац,
ЦIийца дIаийна, дег чу йоагаш я,
Сийрдача новкъа Iа хьехам телаш,
Даим тхо хьоца дахаш да.

Иразе хилда хьа сийрда наькъаш,
Даькъала хийла хьо ваь хьа нана,
Ва Руслан, хьо маьрша Iалва.
Даькъала хийла хьо, хьамсара ГIалгIайче,
Хьо йицъенна тхога ха йоагIаргьяц,
Ираз-аьттув хилба хьа, хьамсара тха Даьхе,
Хьоцара тха безам кхоачалургбац.

ГIалгIайче, хьо иразе хийла,
ГIалгIайче, хьо даькъала хийла,
Ва Руслан, хьо маьрша хилва!

МАГАС

Маьлха йIовхалца хьеж хьо бIаргашка,
Бетта лираца ях хьо дегашка,
Сийрдадаьккха ГIалгIайчен лаьтта,
ГIоза яхийла, Магас, хьо.

Даькъала хилда хьа сийрда наькъаш,
Ираз долаш яхийла дунен чу хьо,
Моаршал да хьога, хьамсара тха ГIала,
Даим боагалба хьоцара ала.

Хьакхеллача Дала Iалаш а еш,
Пайхамараши малайкаши лора а еш,
Хьай бусалба къаман беркате йолаш,
ГIоза яхийла, Магас, хьо!

 

 

АХРИЕВА ХЯДИ

ДЕГАГIОЗЛЕ – БIАЬСТИ

ДегагIозле – бIаьсти сомаяьннай,
Наьха керара дегаш ий а деш.
Ара хоза зизаш хьатIадаьннад,
Тайп-тайпарча бесашца лир деш.

Дегаш дIоахде хьакхелла я бIаьсти.
Цунца дийнлу шедар, самукъадоал.
Малх а, зIанарашца лаьтта хьаьсте,
Деррига дуне дIоахдеш, сийрдабоал.

ЦIайза шелал эккхаяь дIаяьккха,
Ираз телаш бIаьсти елакъеж.
Хи тоатолг а, шийна такилг даьккха,
БIаьстен хозаленашта делакъеж.

Зизай хьаж я массанахьара йоагIаш.
Из хьаж йоахаш тIехвоал хIаравар.
Iаламо хьадаьстад бIаьстен дIоагIаш.
Дунен хозагIа мел дар да цун кара.

* * *

Со яхац поэт хила гIерташ,
Йовзийтар догдоахаш сай цIеро.
Аз язду хьагучадаккхар лерхIаш
Сона хетар хозача укх метто.

ДОГIА

БIарчча бийсан догIа да делхаш,
ГIийла тIадамаш легадеш.
Сигаленашка бала ба, гучох.
Я уж чIоагIа гIайгIа еш.

Iуйре а енай цIимхара йолаш,
Боадонна караяхача мо.
Сенна да из? Фу бахьан долаш?
МалагIа царга денад во?

Iаткъад царна тIехьале йоацачарна,
Къонгаш дикача даьшта баь.
Ка ма латалба дикадар хургдоаца,
Во воI ма кхувлва дикача даь.

 

 

АЖИГОВ БЕК

СЕННА?

Вай вIашагI сенна кхийттад, езар, ала?
Сона сенна байтаб сигаленаша ер бала?
Ма чIоагIа хиннав-кх кхоллама со гоама –
Хьо согара яьккхай. Дега хургбац тоам.

Син сатем боацаш хIанз вахаш ва со,
Хьо езаш чIоагIа, сайца йоацаш хьо.
Кхы къастаргйоацаш, гIайгIа соца лел.
Хьо гIанахьа гу сона, гIанахьа сога ел.

Цу набара мехка вай шиъ цхьана латт.
Сона дагалаьттар кхоачашхулаш латт.
Хьо, чокхи дувхаш, зизашца кхаьла я,
Хьо даькъалаювцаш малайкаш а да.

Ираза тIадамаш хьа бIаргашкара лег.
Хьа цIена хозал ший тайпара леп.
Вай мархIалийлхар, хетар, къастаргдац…
Са гIа чакхдаьлар, бакъдар дего лац.

Аз дош лу хьона, шедар ма гой Далла,
Iергвар со гIанахьа, сома ца воалаш вIалла.
Вай вIашагI сенна кхийттад, езар, ала?
Сона сенна байтаб сигаленаша ер бала?

САЙ СУРТ ЛУ ХЬОНА

Сай сурт аз хьона тахан лу,
Iа доа ма делахь из.
Цо вонах лорайойла хьо,
Совбоахалба цо хьа низ.
Ма езийла елха цIаккха хьа,
ТIадамаш легадеш.
Ма йоагIийла хьога балан ха,
Хьа дог а эгадеш.
Цхьабакъда, гIайгIа йоагIе, Iа
Са сурт хьаэцалахь.
«Хьо еза», – са бIаргаша яхаргда,
Хьамсараяр, тешалахь.
Нагахьа лакъе безаман хьаст,
Iа дег чура воаккхе со,
ДIакхоссалахь дохадий са сурт.
Аз бехкеергьяц хьо.


ХЕТАЮ

Безам бале Iулаца ваха,
Iомале веза бежанах Iаха.
Бакъда, хьона ца моге из,
Iулацара вахар хургда къиза.
Бежана ца верзе тара,
Ваха веза цигара, ца еш гIар.
ХIана аьлча, доахана а лац
Шоашта тара доаца хьайба.
Укх мугIарий хьехам ба –
Хьайна кIийле хоржаш Iа,
ДIай-хьай дикка лекхалахь бIаргаш,
Ца лекхе – хьатIадаргда баргаш.

К……!

Хьадагайохал цхьаь ягIа база1 га – со я,
Цунна бIарахьажал дикка.
Хьо Iаламан бехк болга-м кхетаргья
Хье сона уллув ца хилар, са дакх.
Со-м валлац цунца къувсаш лела,
Из ба во болх.
Догдаха, массехана безам мела –
Из я-кх дикагIйола молха.

1база – сосна
2дакх – береза

ДЖАНДИГОВА ХЬАНИФА

ДУКХАБЕЗА СОНА Г1АЛГ1АЙ МОТТ

Дукхабеза сона гIалгIай мотт,
Модз мо мерза бола гIалгIай мотт,
Нанас, ага теркош,
Цу меттала илли даьхандаь,

«Дукхаяхийла хьо», – яхаш,
МархIаехкаш хьийстандаь,
Хьамсара дас цу меттала
Даь цIи яха Iомаяьндаь,

«Оамалца хилалахь», – яхаш,
Хьехам телаш кхеяьндаь.
Даьли наьнали бочагIа
Цхьаккха хIама хург ма дац.

Цар хам ховш воацар
Цхьаккха а адам дац.
Цар лебаь мотт вай массане а,
Цхьа дош тувла ца деш,
Безаш лебе беза.

IАН ДИ

Дессар шийла, шийла Iа,
КIайенна аре, кIайденна кха,
Гаьнаш – кIай петар тесса,
Кораш – зизай гом тесса,
Наькъаш лайво къайладаьхад,
Хиш тIа шаьра ша биллаб.

Йоккха саг хьеж корах ара,
ДIайхача цIагIа цунна етталу тар.
Лай чоалпингаш ара кхест,
Ловзаш, удаш бераш кхест,
Цар басилгаш цIийенна гу,
Лайх баьб цар боккха гув.

Нане берех тамаш ю:
«ГIорабаьбеций шелало,
ХозагIа деций дIайхача цIагIа?
Тамаш я шуга, зIамига нах».

Лай чоалпингаш ара кхест,
Ди а сайрангахьа лест,
Доккха садоах йоккхача саго:
«Бийса-м цIайза хила тарлу».

ИЙККХАР ВАЙНА ЮКЪЕРА ТIИЙ

Дукхадар са хьога къайлагIа дувца,
Со йоаллар сай безам дIабувца,
Хацар хьо селлара сонта вий,
Дехар вайна юкъера тIий.

Безам бар са хьога ала,
Хьо воацачунца бац са кхы бала,
Моттацар селлара кIезига ва,
Хьоца яхачун ираз хургдий?

Аз дувцар сигалара седкъий –
Хьо воагIар со йолча лечкъе,
ЛоархIавацар хье воагIаш гайта,
Со хьайна езалга дIахайта.
Аз хьога сийрда вахар дувцар –
Iа сога йоахараш дувцар.
Бацар хьа цхьаккха хIаманца бала,
Сона магац хьох къонах ала.

Сийна сигале хьона Iаьржа хетар,
Наха дувцар Iа кIалтIадеттар,
Кхийнзар хьа са доаде ираз,
Ханнахьа ийккхар вайна юкъера тIий.

* * *

Маганзар, маганзар вайна лораде ираз,
Битар вай безам, догдилла, тесса,
Дош ала, юхахьажа вай шинне кхийнзар,
Вахар хьо, яхар со, кура кулг тесса.

Ха-зама яхача дог дийлхар цIаьхха:
«КъинтIераяргйий-хьогI вай зIамига йоI?»
Дагадехар да вувцаш цо доккха садаьха,
БIаргашка хий увтташ, из даьх мишта хьег.

Хьо вахар кхычунца, хьо – гаьна-гаьна,
Хьо вац тхо дагадохаш е дехкеваьнна...
КъинтIераяргйий-хьогI вай зIамига йоI?!
БIаргашка хий увтташ, ший даьх из ма хьег...

ГIАЛГIАЙ ЙОI

ГIалгIай йоI, хоза йоI,
ЙоагIа хьо, кура боаккхаш ког,
Хьоцара безам бувца ца могаш,
ЦIера ала хинна доаг са дог.

ГIалгIай йоI, хоза йоI,
Сабарде, ладувгIа сога,
Дувцаргдац аз доацар хьога,
Яц са хьалъяь лакха гIала.

Цудухьа воал со хьога ала –
Гулдаьдац аз доккха рузкъа,
Цхьана йоттаргья вай гIала,
Цох хьо вIалла шек ма яла.

ГIалгIай йоI, хоза йоI,
ЙоагIа хьо, кура ловзаш ког.
Хьоцара безам – ла ма могга,
Йола, йола, йола сога.

МАЬРША Я ХЬО, МАЬРША Я!

БIаьсти йоагIа дог гIоздаьккха,
Еррига аре сийрдаяьккха,
Дийна мел дар сомадаьккха,
Къоначар безам сов а баьккха.

Маьрша я хьо, маьрша я,
Наха дукха хьо езандаь,
Йийца варгвац хьа гIозал,
Да ма ваттIа хьа хозал!

 

 

ДЗАУРОВА ЛЕЙЛА

ЕРЗА ЦА ЕРЗАШ ЙИСА ЧОВНАШ

ЦIайзача Iан лайво кхаьлад тховнаш,
Цу шелалца ийнай гIайгIа са.
Ерза ца ерзаш йиса дега човнаш
ДIа мел дахар дагаухийташ я.

Массанахьа дIай-хьай тийсад зизаш,
Оалхазараша уж шоай иллеш лекх.
БIаьстан хи тоатолгаш, догIах диза,
Баьца юкъегIолла шортто текх…

Ахко гонахьара Iалам хоздеш,
Тайп-тайпарча бесашца сурташ дехк.
Малх ба хьежаш, деррига дуне дIоахдеш,
Сийрда зIанараш лаьтта цо Iомехкаю.

Гуйран гIанаш, еррига аре кхоалаш,
Да михаца хьувзаш, ловзар деш.
Малх ба къайлабоалаш, хьагучабоалаш,
Са уйлашца цхьана бувзам беш.

ЦIайзача Iано лайца кхаьлад тховнаш,
Цу шелалца ийнай гIайгIа са.
Ерза ца ерзаш йиса дега човнаш
ДIа мел дахар дагаухийташ я.

* * *
Кавказа лоамий бовхьаш тIа
Аз сайна фусам лохаргьяр.
ГIоза, тийна гIоргьяр зама,
ХозагIа мел дар бIаргагургдар.
ТIаккха са дег чура дIабаргбар
Сатем ца лу Iаьржа бала.
Со сай лоамашка яхаргьяр,
Безам боацаш IокIалъяла.
Цигара Iалам хоза да,
Мерзача гIанашка хулар мо.
Зизаш форда тара да,
Цар къегаро эккхаду во.
Цига лаккха гIалаш ягIа,
ХIанз а дегаш дIоахдеш вай.
Цу гIалашка баьха нах
Ба вай сийдола, хьамсара даьй.
Хьо дуненга кура хьеж,
Сай иллешка ювц хьо аз,
Безам буаш, елакъеж,
Са дегагIозале, са Кавказ!

* * *
Айса лерхIаш хиннар лаха
Са хIанз вIалла а безам бац.
Дег чу бижа Iаьржа кхера
Цхьанна хIамо бохабергбац.
Хьалохаргда сайна дийзар…
ТIаккха дIахо фу хургда?
Хургда хIанзолца сона дийзар,
Цхьабакъда, со цхьаь хургья.

* * *
«КъинтIераяла», – аьлар Iа. КъинтIераяьлар,
Сендухьа везар се ца кхеташе.
«ДIавахийта», – аьлар Iа. ДIавахийтар,
Хьона тIехьа даггара елхаше.
ДIавахийтар, везар, хьо, вахийтар,
Дега чIоаггIа Iоткъам хулаше.
ХIаьта хIанз са дагара хаттар лелх ше-ше:
АттагIа хетий дега хьа, воахалой-те?

* * *
Хьо къаьста дIавахар
Тхона бовзаш боацача мехка.
Iа хьайна фусам лехаш,
ХIанз ялсмалара наькъаш техк.
Из хоза йолга хов…
Иштта веза укх дунен тIа ваха,
ДIахо бокъо хургйолаш
Вай ялсмаленашка даха.

* * *
Со теш, цкъа сомаяргья со кхычахьа.
Цига хоза аренаш хургья.
ТIаккха Iа хьаехаргья хье волчахьа.
Сай гIайгIа сона йицлургья.

* * *
Сона а, массанена санна,
Дезар доккха цIа.
Малх чухьежаргболаш денна,
Хьесташ боалий гаьнаш
Маьлха сердал лепаргйолаш,
Дог гIоздоахаш са.
ГIайгIа гаьнна дIагIоргйолаш,
Йицъеш балан ха.

* * *

ТIеххьара ди…
Iоажала хий
Юхьмарех хьокхаделар.
БIа-са кхаьлар…
Къамаьл хаьдар…
Дуне къайладаьлар.

 


ДЗАУРОВА МАРЕТ

ГIАЛГIАЙ, ДЕЗА БАРТА ДАХА

Лоаме, са даьй лоаме,
Латт хьо тахан безаме.
ГIалаш, болат хиле,
Денгара ди мел доала чIоагIле.

Вахар, адамий вахар,
Тоалуш, хозлуш, къонлуш доагIа.
Са къам, хьона керте вагIар
Денал дола мехка да ва.

Шиш боацаш мегац кхаъ а,
Адам тийша а мегаргдац.
Пайда боацар дувцачарга
Вай ладувгIа а мегаргдац.

Цхьа барт бола дезал санна,
Кхотадала деза вай.
Байнача къонгий сийдар духьа
Даха деза вай.

Сийле йоаккхаш, толам боаккхаш,
ГIалгIай къам вай дебадергда.
Вай паччахьа сийдеш, лоархIаш,
Цун сийле лоаттаергья.

СИЙ

Сий – из доккха да,
Киса ца ховшаш.
Кхайкача, дийхача хьадоагIаш дац.
Дац из дIахьажача
Цхьаненна гуш,
Хьоашал даха делча никъ бIаьха ба.
ХIаране юхь тIа хила дезаш да.
ХIаьта цхьаболчар из лелха а ду
Цкъа эккхадича юхадерзаш дац,
Юхадерза делча, цох хIама хургдац.
Лело ца ховчох из чехка дож,
Из дежа волчун бац кепиг мах.
Сий дезаш, лоархIаш, долаш волчун
ЦIаккха ма довлда сий.

СА ЮРТ

Йоккха, шера я са ТIой-юрт,
Аз-м дулларгдар хьа сурт.
КIи буртилгаш, дошо мукх,
Еррига аре ялатах юкъ.

Денна-денна эргаювл,
Хозлуш, тоалуш, самукъадувл.
Керда маьждиг, сельсовет,
Школаш, фермаш, берий беш.

Яхийла маьрша, даькъала хийла
Са беркате юрт,
Сай хьинар, сай денал
Кходергдоаца юрт.

Нагахьа санна эше,
Лургда кIаьда дог.
Са берал, са вахар
Дувзаденна юрт.

ВАХАР

Вахар – из да сийрда дуне,
Йоацаш цхьаккха Iаьржа морх,
Вахар – из да дела бераш,
Iомош доагIа наьна мотт.

Вахар – из да Даи Нанеи
Шоай тIехьено деладар.
Наха везар, бартаца хилар –
Ираз долаш вахар да.

МАШАРЕ ХИЙЛА КХОАНЕ

Маьржа-яI хьо,
Маьлха сийрда дуне,
Мерза ваха гIерташ,
Саго боаха го.

Маьржа-яI хьо, Iоажал,
ХIана гIерт хьо гарга,
Iобаеш хьай къизал,
Хьайна доацаш дарба?

Ва сийрда дуне,
Халкъашта хийла хозне,
Вахар хилда иразе,
Машар болаш кхоане!

ФУД УКХ ДУНЕН ТIА

Укх дунен тIа эггара кIаьдагIа фуд?
Наьна дог.
Эггара мерзагIа –
Барттайна дезал.
Эггара беркатегIа –
Хьаьнала рузкъа.
Эггара хьаьналагIа –
Ше хьийга къа.
Эггара халагIа –
Садоала минот.
Эггара кхерамегIа –
Каша вилла бийса.
Эггара белхамегIа –
Харцваьнна дезалхо.
Сага сакъердалур –
Бераца йоаккха ха.
Сага саготлур –
Цхьаь виса ха.

 

ДУДАРОВА МАККА

СА КЪАМ

ЦIогIа хьекхац сай къам дувцаш аз,
Лакхача лоамашка йода дега чура оаз.
Лакхача лоамий бовхьаш дошаду
Са дега чура хьоцарча безамо.

ДIа мел хьежача дега чу хьо сона латт,
Са хьамсара даьй са баьха лаьтта,
Массадолча хIамал дукхагIа деза,
Боарам боацаш ба са безама низ.

Iуйранна малх хьа сийна лоталу,
Курача лаьчо сигала болар ду.
ХIара денна бергба аз шун хам,
Еза Даьхе, хьамсара боча къам.

Ма эшалба хьона майра хьа кIантий!
Хозал лепа гIалгIай мехкарий.
Дахалда са къам ханаца тоа а луш,
Денгара-денга Дала беркат луш.

* * *
Шийла Iа дар лаьтта дена.
Шелбенна латтар лакха лоам.
Безача мехках низагIа даьккха,
СибарегIа лаьллар гIалгIай къам.

Дерзана бераш ноаноех хьерчар:
Во шоайга деналга ховр царна.
Даьра кулгаш боча хьесташ,
Ноаной белхар юхь Iаьржъенна.

Даьла веце, дала оарц доацаш,
ГIийла бала текха къам.
Ма дукха да хьа дагалатташ,
Ваь баргбоацаш хьа хам.

Тахан деза вай Iилма тахка,
Нийсача наькъа тIара ца довлаш,
Тоабе денна вай мохк,
Кач ца дайта воашта лоал.

* * *
Хьона кхею зизай хозал,
Тееш уйла хьоца,
Хьоца цхьаннеца безама дозал
Довз, боахаш ловца.

Лотабаьб Iа дег чу сона
ЦIена безама ала,
Езаш яц сона дошо гIала,
Езаш яц хьо воаца зама!

Маьлха зIи яьннай дег чу,
БIайха безам хинна,
Вахаре деладеннад зиза,
Доккха цIай а хинна.

ХIара саго хержа седкъа –
Даькъалбийцаб Дала.
ДIа ма байта, лорабе
Безама цIена ала.

* * *
ЦIенача, хьаьнача лаьттара
Хьаст бухбувл.
Безама низага хаьтте,
Цо шийна оагIув булл.

Сигалара босс из дег чу,
ЦIена безама хьаст.
Сийрда уйлаш кер чу,
Дошо дIоагIаца боаст.

Iаьржал гац гонахьара –
КIайча мугIарах бах.
Безам бецаре лаьтта,
Адамий дезацар даха.

* * *
Наьна оаз, хьо малхаца хоз сона,
Боча хьесташ дег чу ек.
КIайча кхокхий ткъамилг хинна,
Маьрша илли Iа сона лекх.
Дошоча хьоасаца сага йиш яц седкъий
Наьна оазаца лоталу.
Хьийдда доагIа тоатолг цунца
ЦIенагIа, маьршагIа долалу.
Хоза мел дар дийзача хьоца:
Маьлха сердал, беттан лир,
ДIайхача дег чура боагIа ловца,
Баьца тIа дижа хьеIа тхир –
Да из деррига хIаьта кIезига,
Наьна боарамга диллача,
Кхоачаргдац из наьна ловцага,
Еррига гIозале караеча а.

* * *
Наьнацара безам,
Ба хьо маьрша,
КIай кхокхан ткъамилг мо,
Эшаш ба сона дунен тIа яха,
Садаха фо мо.

Дуненна гобоахаш хьа маьршал яхийла,
Лорайойла хьа тешамо.
Со я хьо езаш,
Хьа йIовхал эшаш,
Дехаш: « Ма гулда хьа во!»

Хьа тешама низо,
ЦIенача безамо
Сона яха низ лу.
Дега хьамсара мел дар
Хьа цIераца дувзаду.

Со лаьтта мел яха
Хьо уллув яхаргья.
Никъ хьеха седкъа хинна,
Хьа тешам бахаргба.
Седкъа боагаргба,
Хургья хьо массаза дийна.

 

 

ЕВКУРОВА ЛИДА

БУТТ

Цкъа со хьасомаяьлча бийсан,
Биза бутт бар сигала къегаш.
Из эттабар лакхе нийса,
Ший сердалца дуне лепадеш.
Наб ца кхеташ, цунга хьежаш,
Кора юхе со Iохайр.
ТIаккха сигала сийрда лепаш,
Хоза сурт сона бIаргадайр.
Сахиллалца со иштта яьгIар…
Дог детталуш, эккхаш доагар.
ЯьгIар жIалеша айялца гIар,
БоргIалашца Iехаш цхьана.
Са хьахулаш латтар хоалуш,
Деррига дуне къоагадеш.
Гаьнаш, цхьацца-шишша оалаш,
Яр ший тайпара къамаьл деш…
Бийса ма яр бетта кара.
Сигалара морхаш лехкар цо.
Седкъий а къегар бетта тара,
Са дIалувцар хозало.
Иштта бийсаш наггахьа йоагIа.
Поэта хьакхеллай уж.
Цу хана язде безам боагIа,
Уж мо бийсаш дег чу яж.

БЕЗАМ

Яьй Iа човнаш укх са дега,
ЙIайха цIи са кер чу сега.
Дийнахьа, бийсан гIайгIа еш,
Я хьо воацаш саготдеш.

БIарахьажар да кхаьла са,
БIаргех хиш Iоухаш да.
Везар, уж-м легаргда,
Лорадеш хьо цIавоагIа ди.

ХIанз са синга сатем бац.
ЦIера духьала молхаш яц.
Со Iа мара ерзаергьяц.
Бакъда, хьона тIакхоачача яц.

Кхайк со хьога, Iе ца луш,
Лувкхера сога юхалувш.
Фу дергда аз, везар, ала?
Мишта дIабоаккхаргба е бала?

Хьона со мишта тIакхоачаргья?
Хьо мичара лохаргва?
Ираз долаш хургьяр со,
Даим сайца волаш хьо.

Воацандаь хьо сайца тахан,
Ер сай бIайха безам бахьан,
Со-м ма йоалий енна яла.
Везар, хьо сона къинтIеравала.

НАНА

Дагабоацаш вIалла,
ГIа боахаш халла,
Из Iаьржа бала коа тIа баьлар.
Сахулача хана,
Малх кхетача хана,
Са хьамсарча наьна са хьалдаьлар.
Со хьал-Iай идар,
Со цIагIара ядар,
Цу шийлача лаьтта Iоежар со.
Мухь бетташ елхар,
Са вахар дехар.
Са нана елча, сох хилар бо.

ЕЛАЛАХЬ, НАНА

Елалу са хьамсара нана,
Цун еларо морзо тел.
Из са нана елача хана,
Со а цунца заггIе ел.
«Яхийла хьо!» – дагахьа аьнна,
Аз цун бIаргий йIовхал мела.
Елалахь, са хьамсара нана,
Са дог хьоца цхьана дел.

СА ВАХАР

Ма чIоагIа гIайгIане дийрзад са вахар.
Хоалац хьо, хьалха мо, сона, са вахар.
ДагадоагIий, сона хье мишта чIоагIа дезар?
ДагабоагIий хьона са хьалхара безам?
Цу хана сахиллалца сигала хьал а хьежаш,
Со ягIаш хулар, седкъашка елакъежаш.

БЕЗАМИ ТЕШАМИ

Сона хьо воацаш яха могаргдац!!!
Сай дог аз кхы цхьаннена дIалургдац.
Тешам ба хьона, ха дIаяхай аьнна,
Хургвац са дег чура хьо дIаваьнна.

Тохке лоамаш, фордаш, ше мел дар,
Коравергвац кхы хьона тара вар.
Цудухьа аз вахара баркал оал.
Са безам, са са хьох цхьаннех доал.

 

 

ИРАЗХАН

* * *
(ТАМАСХАНОВА ЛЕЙЛАЙНА ХЕТАЮ)

Сигалара седкъа – Эль Шоане,
Сийленца леп хьа сийрда лир.
Хозача дешо юг хьо кхоане,
ТIехьаленна юташ йоккха лар.

Сийрда седкъа – Эль Шоане,
Уйлаш хьеста са дегагIоз,
Елакъежаш хьеж хьога Даьхе,
Екаш хеза мерза оаз.

Сийна седкъа – Эль Шоане,
Села Сатий син тIехье,
Яьннай хьо цу Кавказ-Лоаме
ЛакхагIа болча лоам бухье.

Вига со хьайца Лоама-лакхе,
Седкъий ага, баккха ловца.
Хьокха сога, аьттув лахе,
Седкъий деба Шоане мохк!

* * *
Азале сихъенна, едда йода зама,
Цунца хьоашал тесса, Iоажал уллув лел.
КIаттIа бац-кх дунен тIа йоаккхача хана,
ЙIовхал еце хьога наха яла.
Маьржа-яI, ма сиха йода хьо, зама.
Ди мел доал халагIа да тIехьакхе.
Цхьа хIама дар-кх, зама, хьога ала.
Сихдаь борал кIеззига шортагIа де.
Таро яц-кх, Iоажал, хьоца къувса,
КорзагIбаьннача сатемо витац.
Еха хьайна кIеззига дукхагIа зама,
Яьча кхоаленна хьийкъа тхов тиллалца.

ЭСМУРЗИЕВ МУСАЙНА ХЕТАЯЬ…

Iаьрж делла
лечкъаб малх,
Морхий гурмалгех хьаьрча,
Кодаме ена
сигале елх,
Магац бала ла.
Эзар оазаца
зикар оалаш,
Мурдаш латт коа.
ТIеххьарча наькъа новкъавоаккхаш
Мохк а белх…
Хала да хьона тIехьахьажа,
Хьох делх са дог.
Къаман жовхьар, дин аьла,
Халкъ дийза воI.

КАЗАХСТАН

Со дунен чу ваьнна
Шийла мохк – Казахстан.
Дезалца во хинна
ЦIимхара нана.
Са ага теркадаь
Бирса мух – буран,
Кхийстаяц цIаккха хьо
Дог хьаста аьнна.
Хозача мехкара, цIагIара баьнна,
Са даьй хиннабац укхаза
Моаршал ле аьнна,
Къизача Iоажало мехкара баьха.
Лахаб цар шоай боарз
Бирсача мехка.
Шок етта шийла мух,
ЦIимхара нана,
Хьийжаяц сога хьо,
Хьай воI ва аьнна.
Дагара ялац хьо,
Мел дукха ха яларах,
Даьй гIийла кхестабаь,
Ширъяьнна зама,
Кора тIа ша биллача,
ЦIий пхаьнашка кхехк,
Тишбенна боарз байча,
ГIийла догчIахк,
Со дунен чу ваьнна
Шийла мохк – Казахстан,
Со Iоажалах лочкъаваь
Са даь-сесаг, са нана.

* * *
Са уйлаш,
Хьамсара са хьаьший!
Со дагвувла деза доттагIий!
Шун хьинарца
Цхьанна сигале даьлий,
Морхий пордув
дIа-хьа тоттий вай.
Цатоам хинна
ГIайгIано со лоаце,
ОарцагIдувла сона дарба де.
Бала бена
Сатем корзагIбоале,
Из дIаэца, тебеш бужабе.
Нагахьа санна
безамо дог лоаце,
Из сога дита,
Шоашта бала ма бе.

* * *
Ираз дар-кх
баьццарча бай тIа ваьнна,
Даьнна шераш
гаьнна лочкъадаь,
ЗIамагIа хинна,
Замах юстарваьнна,
Хьога хьежа,
деррига диц а даь.
Хьога хьежа,
дуккхача дикаех ваьнна,
Хьога хьежа,
гIулакхаш диц а даь.
Хьога хьежа,
хьона бIарахьежа,
деррига ираз
хьоца доландаь.

* * *
Хьайна ца ховш
Баьб Iа сона бала.
Хьайна ца ховш
Лочкъабаьб сатем.
Iуйран, сецца, цIагIара ваьле,
Наькъаш техкаш
хьа ларагIа со лел.
Бийса еча, седкъашта юкъеваьле,
Хьона тара седкъа лехаш лел.
Аьттув баьнна,
из сайна бIаргабайча,
раьза волаш, сайх со вашаш лел.
Хьона ца ховш
ва со тахан бале,
Хьона ца ховш
сатем байна лел.
Раьза волаш
сатем кора ца бара,
Хьо бахьанце
гIад а ваха лел.


КОДЗОЕВА IАШАТ

ТIАРГИМ ТIАРА МУХ

Нувр тилланза йола низ бола эмалк мо,
ТIаргиман лакхе тIаьнашта увтташ,
ТIавеначунна бирса юхьдухьал увтташ,
Лаьттах барг бетташ, мерех кIур тувсаш,
Лестадеш цIог, кес урагIтувсаш,
КIаьд ца луча михо из ловзар ду.

«Хьо укхаза фу де енай?» – цо цIимхара хетт.
«Iа укхаза фу доадаьд?» – тIехьа тIатох.
Керта тIара йовлакхах лоацца катох,
Го тувс гонахьа, гаьнабувл, гаргаух,
Мел оала дош бордаш тIара дIакхухь,
Лергашка ший йIаьха шок етт.

«Енай со цIа. ХьоашалгIа енаяц, – оал, –
Ма шийла тIаэц Iа, ма бирса хьувз»…
Дезача лаьтта ког лоралуш лувз.
Хьамсарча мехкага дог делакъеж,
Сийрдача гIалашка шув тIара хьеж.
Доал карара доалаш мо, мух михьарбоал.

«Со укхаза хIанз ба! Кхывар – кхы вац», –
Берда тIара берда тIа из тувсалу,
Кеман гата мо, барзкъа дувсалу –
ГIатта мег хIанз, дIарча аьрзен нийсса,
Лохе буташ мух, сайца ТIаргим къийса:
«Со укхаза хIанз ба! Кхывар – кхы вац»!..

* * *
Михо ловзабу форд санна
да вай эгIар-тар,
Дайга кемилгаш – вай дегаш –
да цу форда кара,
Лакхача талгIеша ийду,
лохерчар тайже хьо.
Гаьнарча гIайрен берд
юххера а бIаргаго
Совц сатемерча моттиге:
тувш, салоIаш,
ТалгIеш тIехьауд,
шоаш даьр ца тоъаш.
Уйлане тIаккха тоаду вай
доха мел даьр.
…Михо ловзабу форд санна
да вай эгIар-тар!

 

КОДЗОЕВА ХЬАВА

ДАЬХЕ

Ма дукха да хьох дувца, ала!
Даьхе, хьо-м са дог ма дий.
Безамца кхийна ба са ала,
ЦIаккха а дег чура дIа ма яла.

Дукха нах ба хьа шахьаре бахаш,
Эздийча гIулакхах совбаьнна,
Камаьршо эш массехана,
ТIехьаленга лесташ вахар дода.

Хьо юхе, гаьна, гарга вале,
Даьхенга уйла лесташ хул.
Вай къаман юкъе машар хоттар
Ди-денгара мел доал къаман воI хул.

Хьо яха, Даьхе, сатийна, маьрша,
Хьоца я уйлаш са массаза дийна.
Хьоца да деррига ираз, беркат, денал,
Селла чIоагIа дега хьо езандаь.

ГIАЛГIАЙ МОТТ

Ма хоза ба хьо, гIалгIай мотт:
Ший меттал фу хургда хозагIа?!
Ба хьо гарга, кIаьда, атта.
Безам хестабе ба хьо эшаш.

Воал паргIат хIаравар
Хоза бийцача кIаьда мотт.
ВIалла йиш яц бицбалийта
Ноаноша боча лебаь мотт.

Вац новкъост бицбалийтар,
Шийна, наха ва из къе.
Цунца дац эхь, эздел, гIулакх,
Хийра ва из массанеца.

Маьрша ба хьо, гIалгIай мотт,
Хозача дешашца бувцаш хилча.
Дов дIадаккха, вошал хотташ,
Адамашта юкъе тоам а беш.

Хьа дукхал йицъергьяц,
КIоаргал йиста могаргдац.
Боаккхаргбац хьо хийра дунен чу мел ях.
Лебергба хьо, хьесташ, хьамсара хеташ, гIалгIай мотт.

 


КУЗЬГОВА ИНГА

* * *

Хала дац дунен тIа ваха,
Везаш вале нагахьа наха.
Эздел дегIаца дале,
ЦIийца денал леле.

Хала дац дунен тIа ваха,
Нах беза ховш хьо вале.
Дикал, вол къоастае хой,
Хьайгара дикал гойта лой.

Хала дац дунен тIа ваха
КIезигачун а хам бе хой.
Уйла-нигат цIена долаш,
Нахаца мерза дувцалой.

Хала ма хета дунен тIа ваха,
Безам кхувдабелахь наха.
Дала мел денначун хам бе,
Хьа вахар хургда беркате.

СА НАНА

Наьна бIаргаш,
Ма доккха ираз шуца да.
Кер хьалбизза йIовхо
Шо сона лоаттаеш да.

Са хIара денах
Оаша-м доккха беркат даьд.
Шул хозагIа хIама
Укх лаьтта сона-м дайнадац.

Наьна кулгаш,
Шо цхьаккха хIаманца
Сона нийслургдац,
Оаша хьатела йIовхо
Са юхьа цIаккха совъяргьяц.

Ва ма боккха низ
Чубеллаб Дала царна.
Сов мерза цар тхьувсаеш,
Малайкаша се хьесташ
Санна хет.

Наьна оаз,
Хьо-м са дега ялсмален чу
Дека илли да,
Хьа оазаца лакха лоамаш
Дошалургда.

Аз дув ма буъ се цун
Хозалах хьегаш хиларах,
Сов кIаьда хьесташ,
Цо сайх зIамига бер
хетийтарах.

Из сай наьна дог
Цу сай наьна хиларах,
Веза Даьла, аз сай дега чура
доаккхал ду,

Се яьча сага чухье
Селлара цIена хиларах,
Веза Даьла, сона-м
Сай никъ цIена хеталу.

НАНА

ДIайхача дийнахьа хьогвелча,
Хий да сихлу нана,
Бийсанна шелвелча,
ЮвргIа нийсбе йоагIа нана.

МерзагIа мел дар вайна дехкаш,
ДикагIа мел дар вайна кходеш
Леладу бочача нанас вай,
Наб-са дайя, сатем байя.

Бухдувлача хил цIенагIа
Я са дега наьна уйлаш,
Маьлха ший зIанараш санна
Боча да мел оала дош.

Дуккха яха шераш денна,
Жоп луш цо мел дийхачунна
Йоахайойла Дала нана,
Цун вахарах ираз даь.

* * *
ХIара нанас Даьлага дехар даьд,
Хилийталахь тIехье эздий яхаш.
ХIара дас дега чу сатийсад,
Денал долаш кхувлва са воI яхаш.

ТIехьен дикал – из да сийрда вахар,
ГIоза дегаш цар деладеш да.
Эздий воIал котдаргдий-хьогI цхьаккха,
Цун деналах дуне хьегаргда.

Маьрша сигале Iаьржа ца ялийта гIерташ,
БIарччача къаман моаршо лораеш,
Ваха гIерташ, наха новкъост волаш,
Цхьаккха сахьат зехьа ца доадеш.

Хила гIерташ наха эздий оагIув,
Дега чура велаш ший кулг кхувдаду,
Йоаергьяц хьа дикал Дала, яхаш,
Дикача сагах къамо доаккхал ду.

* * *
Боаккхалургбац сигаленгара седкъа.
Юхадерзалургдац дода хий.
Соцалургьяц адама йода зама,
Мехкадарах форд миссел цIий.

Хьежаш дале «хоза» хьарама рузкъа,
Пхьешаш хьал ма хьекха, Iехалий.
БIаьхийчарна хьо ма текъа,
Яхар кхераш хийла Даьла вий!

КIилло хиле, хьагIан херх ма хьекха.
Iеха ма ле, ма дохка хьай сий!
Ши юхь яр лел маьлха кIал саькха,
Хоарцо ювцаш ваха а хала ма дий.

Хургда эггара къизагI аькха,
БIехдеш волчох кхычар мела хий.
Метта цхьа дош тувла ца долийташ,
Малайк ма дий къоалам хьокхаш ший.

ХIАНА КЪЕСТ

Маьлха зIанараш лаьтта мехк,
Камаьрша хьесташ дуне.
Оалхазар гIаддаха сигала кхест,
Цун илли дек зовне.

Бус бетто дуне боча хьест,
Сигалара хьеж безаме.
Безараш безарех хIана къест,
Iувжадеш дог гIайгIане?

ХIана тигац, ца боахаш
Из боаца бехк,
Цатоамаш эшаде?
Болар ца хувцаш
Ер лаьтта кхест.
Хьангаб низ из соцаде?

Михо морхаш гаьна лохк,
ПаргIатайоаккхаш сигале.
Мегаций наха а хоарцо е эккхае,
Барттайна, хьинаре,
ЦIенача дегай безамо
Лоаттадеш хилча дуне…


КУЗЬГОВА ФЕРДОВС

* * *
Малхаца гIаттийя, наIарга нув хьокхаш,
Из хьакха яьлча, хоза илли локхаш,
Тха коа тIа кхесташ цхьа йиIиг я:
ЙоI хьинар долаш хургйолаш я.

Беша ялийя, нанна новкъостал ду,
Коа ялийя, вежарашта эшар дIалу,
Из йолчара яц шоана кхы йолаш цхьаькха,
Шоашта яйча аргдар оаша: «Маьржа-яI-кх!»

Аз боабаь хургба шун сатем хIанз.
Iе безам бац шун из малий ханза?!
Из гуйран ийс шу кхоачаш я,
ХIаьта цIи цу йиIига Саада я.

ТХА ЛОАЛАХО

«Сувсаш» яле цунна мераж,
Бага доалле сийна дохьаж,
Халаш, из тха лоалахо я –
Даим дорхал цунца я.
Хьажаюкъе шод цунна боал,
Дош Iа оале- ткъаь итт оал,
Юрта юкъе- оамал хувц,
Наха хоза къамаьлаш дувц.
Хьехам царна телаш я,
Дошув- дотув дувцарг я,
Иман-ислам цунца хул,
«Бусалба» кхалсага форма а хул.
Бакъда, йоагIе из шунна коа,
Кхераву саг цо коа мел воа-
Дов даккха саг цо сиха лох,
Шийна ма могга ниI тIатох.
Хьай, ма везар-кх хьона цаI,
Хьох тIехвоалар духьалваккха,
Хайта хьона хьо фу саг я,
Яхьийта хьога йорт сиха.

ВОЧА МЕТТАШТА

Вахар-лелар Iаьржа къахьдеш
Ваха витац шун дохьажо
ПIелг мо хиннар кулг мо дIаьхдеш
Дувц хабараш сутаро
Дахар-денар ма лов тоадеш,
Дага ца хиннар бIаргаго
Къахьег оаш ди-бийса ца къоастадеш
Дай шун бала ца безаш мо.
Цхьа кулг безаме кертах хьекхаш,
ШоллагIчунца маьхий Iетт
Цкъаза «мерза пандар лекхаш»
Таьзет увттадеш санна хет.
…»БIехача наьха» даькъаза метташ,
Наха оаша мела лоаттаю вас,
Дага доацаш. Шуга ца хоатташ,
Шо долча йоагIаргья гайна-ганза!

Са вахар наькъ тIа ваьнна
Цу тIа мугIараш дехкар Iа,
Сиха уйлаш, корзагIъяьнна
Са дегацара къаьстар дIа.
Уж михьаръянна хьайзар
Сога яхаш «рузкъа хургдац»
Ца хозаш санна лайзар,
Ког… дехкеяла лац!
Цхьа барт баь вIашагIкхийтта,
Синош со къастар кхер
Воча метташа дохьаж дийтта
«Сийна» ираз къахьдар кхер.
Айса ховха леладаь доазув,
Далар цох кхераш сек-
БочагIа бола Дега оагIув,
Хьох тийша, хьоца бекъ.

***
Тха юрта тхона гаьна доацаш,
Латташ доккха цхьа цIа да.
Iуйранна, дийнахьа, бийса тIакхоачаш
ЦIогIарч хозаш цу чу да.
Несий мераж тIа пIелг эгабаь
Маьрнана коа тIа ара йоал:
«ЦIа хьалдаьд аз, воI аз кхеваьв,
Хьо фу даккха согара йоал?»
Къувсаш карташ, екъаш бунаш,
Коара уж тIаккха арабоал,
ТIехьадийтте топаш, тайпаш,
ТIаккха шаккхе маьнге тIа йоал.
«Йоълахь» делле, узамаш дехке
Оарц а даьккхе, лоалахой бех:
«Кхайка лорашка, хьажа берашка,
Наьха ца хеташ, шугара дех»
Бакъда, таьзет цу тIа хадац,
Ши ди даьлча юхаотт,
–Къа хет сона лоалаха бахарех:
«Наьха далара тхо», царна мотт.

ГIАЛГIАЙЧЕ

Еза сона, еза
Нана-ГIалгIайче!
БIарг ма кхоачча улла
Са дай баьха че.
Заманна иллеш теркаеш,
ГIалаш кура латт.
Морхаш йолх уж хестаеш
Лоамашка моаршал хатта.
БIарг биза ца боалаш,
Iалам хоза хьа да,
Из дагара ца доалаш
Кхыча мехка дукха хьа ба.
Къонгаш… Цар-м хиннадац
Ираз… хьа лаьтта бала,
Шовда… кер хьалбиззал
Хьа наькха тIара мала…

НИЗ БАЛАХЬ…

Низ балахь сона, са Даьла,
Оаз езача юсе йиш хаьла,
Денал цатоъаш кIалйиса
Денна меттел йоагIе сона бийса.
Ах наькъ тIа рузкъано соцаяь,
Дагабоацача балано тоIаяь,
Ха йоагIе… ялахь ца кхоеш
Майрал Iа… Iергьяц са кходеш.
ХIаьта, гIоарал дайна галл йоале
Ахка яха гIалат сох доале,
Сона шаьра никъ лаха гIо делахь,
Са къиноех сона гешт делахь…

 

 

МАЛЬСАГОВА АЗА

* * *
Iалам да цхьа Iоткъам хинна.
Хотта боахаш я этта ха.
Делхаш да, хаоттам санна,
ХIаманца чам боаца са.

ДогIа а делх, гIийла саувзаш.
Михо ший бирса шок етт.
Хоттийла когаш а лувзаш,
Наькъахоша шоай сих каетт.

Тоъал ха я бIаьсти яьнна.
Цхьабакъда, малх бIаргагуш бац.
Шелала-м, ше хьаьръяьнна,
Iаламага салаIийта лац.

ТIаьдача асфальта тIа легаш,
Уж догIан тIадамаш кхалха.
Со цIагIа ягIа, йIовхалах хьегаш,
Шеллургья арайоале цхьалха.

ХIана йийрзай гIайгIане бIаьсти,
ХIана тохац гаьнашта зиза,
ХIана ягIац ший хозал яьста,
Малхаца хIана тарлац из?

* * *
Тийнача бийсана гу сона вахара сурт.
Гонахьа мел дар шоайла бувзам беш.
Бизача бетто караийцай юрт.
Тхьовсадаь дуне, бийса я ха деш.

Цхьа тамашийна гIайгIане ба бутт.
Цун гIийлача хьежаро са дIалувц,
Са дег чу дIаяргйоаца лараш ют,
Сога кердадараш вахарах дувц.

Меллашха гIараш арара сона хоз.
Уж хьакхолл Iаламо, са а доахаш,
Дег чу тIаккха керда уйлаш йосс:
«Ма доккха да-кх ер дуне» – сога яхаш.

Хозача Iаламца йисай со цхьаь,
Цун низ хоалу, сатем бохабеш.
Деррига каралаьца, тхьовсадаь,
Гаьнаш теркаеш, бийса я ха деш.

* * *
Вахар дац вахар, вахар да ловзар.
Ловзашвар хьо ва, цунна бакъдар довзар.
Е харцонна кIалваха, хул хьо цIур бехкаш,
Нах лебеш, дика мел дар юхера лехкаш.
Цкъаза из киловзал хьона карагIйоал.
«Ма атта да-кх е вахар», – Iа хьайга оал.
Кхоллам хьакхоллар хье ва аьнна хет.
Хургдар хьайна деззача беса хьо язде гIерт.
Йоазув хьагулду Iа, цох пайда-м бац.
Дала яздаьча наькъаш тIара воалалургвац.
Мотт хьона хьай йиш я безам бар де,
Уж лараш хьаераш ва аьнна хье.
ГIерт геттара хьалъайвала, Iе ца луш волччахь:
Вахар – Паччахьалкхе, хIаьта хьо ва – Паччахь.
Вашац хьо дуненах, бац Iа цун хам.
Кура ма вала, – вай кара дац цхьаккха хIама.

* * *
Шийлача Iуйранна сомаяьнна,
Массанахьа юташ из ший лар,
ГIа боахаш хала, новкъа а яьнна,
Вай долча йоагIаш бIаьсти яр.

Гонахьа мел долчоа ший Iи етташ,
Цо деррига Iалам хоздора.
Ше йоагIаш, деррига дуне хьесташ,
Сийрдадоахар бIаргаш, сатем лора.

Цунца хул ше мел дар гIоздаьнна, делаш.
КIотаргаша, гIаьнаша цун морзо лувц.
Из йоагIа дуненна ший йIовхал телаш,
Цун метто безаман къамаьлаш дувц.

 

МАХЛОЕВА РУКЪЕТ

ДАЙМОХК

Лоамаш – хоза тамаш!
Бовхьаш – аьрзе ткъамаш!
Кхувдаш сигаленга,
Ала гIерт тIехьенга:
«Даьхенцара безам,
ДоттагIала тешам,
Денал, кортамукъале –
Даьйх йиса тIехьле».
Лайна тIемаш, довнаш,
ЯгIа гIалаш, вIовнаш,
Ювцаш вай даьй кхелаш,
Йоах вайга: «ТIехьенаш,
Шун даьй лаьчаш кхесташ
Лийннаб, лоамех къесташ,
Укхаза да шун овлаш».
Даьй кийнаш мо, вIовнаш,
Кхувдаш сигаленга,
Кхача гIерт сийленга.
Тирк дода кIеж йоахаш,
Даьй оамалаш йоашхаш.
Вай шийх даьнна даьй цIий
Iомийхкад, лорош сий.
Хьаст ба тийна, хьеIа,
Тара лоаман йоIа.
ЙиIий цIена уйлаш,
Хьаст санна бухъювлаш.
Укхаза биаб безам
Къоначар, луш тешам,
Хьастах диад дувнаш,
ВIаший кхелаш ювзаш.
Лаьттах тайса пхаьнаш,
Iи деш ягIа гаьнаш,
Михах дIа-схьа теркаш
Я сомашца эргаш,
Нана ага теркош
ЯгIа, илли доахаш.
Нанас, накха хьувкхаш,
Кхеду бер, ший хьувкъам
ЙоI-воI аьнна доацаш,
Цхьатарра цо кхоабаш,
Теркадаьд вай ага.
Бокъо яц-кх ага,
Нагахьа шеллой кхуврчаш,
КIантий цIийла керчаш
БIил доагIе вай мехка,
Iергдац вай, га дехка!
Къонахашта лалла
Кийча да вай дала!
«Ма боагIалба бала,
Лорадолда Дала
Лирача цу тIемах!» -
Дех аз гIанахьа, сомах.

СА КЕМА

Мух гIеттача дорха,
Фордо талгIеш етт,
Кема доахаш халха,
ГIожа цох каетт.
ЦIаьхха мух чIоагI а луш,
Кема дохо гIерт,
Кема тIа багIарий,
Сихдеш дегай «гарт».
Иштта Iаьрждийя вахар,
Духьалйоал кхел.
Кема да – са нана.
Цунга цкъаза Iел
Кхайкаш хул, каетташ,
Цхьаццача унаца.
Цо дега юв Iетташ,
Ях со кхерамца.

БIАРГИЙ КЪОВСАМ

Лепа уж сигалара седкъий,
ЦIера сийгех тара хет.
Нагахьа дег чу безам кхехке,
Седкъий санна бIаргаш леп.
Безараш шоайла бIарахьоже,
Дувца эшац меттаца.
Седкъашца яхь е ца ловшше,
Къовсалу бIаргаш царца…
Цкъаза геттара гIозваьккхе,
Кхело сага ткъамаш лу –
Безаман лагIа тIа ваьккхе,
Юха чутехе, лозаву.
ЛаьгIлуш, тов мара ца юсаш,
Дег чу баьга ала бов.
Дег тIа даьра чов а юташ,
Цунца бIаргий къегар дов.
Лир а доагаш, боад эккхайий,
Кхийтта боагIа дото бутт.
Сигале мел я даьржад седкъий,
Зув аз кIаьд ца луш из сурт.
БIаргашта курал еш, къегаш,
Седкъаша яхаш мо хет:
«Нийслургдий шо тхоца, бIаргаш?
Да шун кхоллар – Iаьржа ферта».

БАРТ-БЕЗАМ

Бухь чубаха ба вай къоаной,
Уйланга баха лел ноаной.
Царга-м чIоагIа бала ма бий –
Къалуш багIа вай мехкарий.
Къоаной, ноаной, бехк ма баккха,
Оаха мегаций мега найц ваккха?!
Къонах кхоач яьгIача йоIа,
Эккхадеш цун дег чура Iа.
Шоай дегашка ала сега,
Цхьана деттале мог шин дега.
Дезал кхоллаш, цар дегай «гарт»
Иштта хилча, теша, хургба барт.
Барт-безам болча соц ираз,
Вешта-м дезал дац кхы параз.
Кхолле а иразах ца кхувш,
Хийи даьттеи мо вIашагIа ца увш,
Бахаргба уж дунен дIоаххал.
Ишттачарна загат доагIа.

БАРКАЛ ХЬОНА

Дикъа дохк дIадаьнна,
Сигале къоагалу,
Кхетам сомабаьнна,
Сона къаьгга гу:
Хиннаяц хьона езаш
Вахара нийсса со.
Хьа хабарах тешаш,
Дукха лийлар со.
Къона дог дар делаш,
Iехалуш безамца.
Безамо низ телаш,
Къувсар кхелаца.
Со къинтIерайоал хьона,
Лееш леларах.
Аз баркал оал хьона,
Кхыяр лахарах.
Баркал хилда хьона,
Безам бовзийта,
Хьалхара мугI сога,
Хьо ва язбайтар.
Iалама хозале –
БIаьсти яларца.
Адамий гIозале –
ВIаший безарца.

БАЙТАШ

Уйлай никх керта чу хьов,
Лув со, вахара ду дов.
Де мел дезар дукха хул,
Поэзе кха даьсса улл.
Цкъаза уйлаш котйоал,
Шоашкахьа эзе деррига доал.
Иштта бIаьстан малх хьалбоал,
Зиза техе дIаотт боал.
БаьцовгIаш а баьццара ерз,
Са байташа овлаш хец.
Дега йIовхал – байтий овла.
Къахьегамца байташ кхолл.
ЗIирг техача оахам тIа,
Хьоцар доах вай оасарца.
Налх боаккх лувсаш къулго тIоа.
Дешаш къердаш кхехк са хьоа.

 

МЕЙРИЕВ МОХЬМАД

* * *
Хьа бIаргаш, хьа елар ма хоза дар.
Хьона бIарахьежаш со вахаргвар.
Сона кIордадергдацар, тешалахь хьо,
Хьона бIарахьежаш вахар дIахьо.

Е деррига дуне лургдар аз хьона.
Бакъда, хьо лорае маганзар сона.
Фу эш хьона, ала? Фу хиннад-хьогI?
Хьо еза сона чIоагIа, тешалахь сох!

* * *
Вай вIашагIкхийттача йистхилац хьо.
Хьай бIаргаш хIана лечкъаду Iа?
Вай къаьстача хьо дагайоалаш хул со,
Духьалъух сона бIаргаш хьа.

Сона дицлургдац хьа бIаргаш, елар,
Из беттала бийса а йицлургьяц.
Согара-м доккха гIалат даьлар,
Из сона цIаккха дицлургдац.

Хьо даим дагайоалаш лел со.
Хьо аз сай дег чура йоаккхаргьяц.
Аз цхьанна сага дIалургьяц хьо.
Хьол дукхагIа дезаш сона хIама дац.

 


БАРКИНХОЕВ МУСА

ДУНЕН ВАХАР ДА ЛОАЦА

Кхоаненга ма диллалахь хIама –
Дунен вахар да лоаца.
Хьона из тара хетар Iамах,
ХIаьта из-м тIехьале йоаца
Хий ма дий, лайх хьахула,
Цу лайца цхьана дашаргдола.
Ма диллалахь кхоаненга; эше,
Новкъостага кховдаделахь кулг.
Саг ле ма велахь, хьайх теше,
Левой – хьа сих хургда салг.
МоастагIчоа хье духьалъотташ,
Мела ма далийталахь хьай са.
Вахара никъ бIаьха ба мотташ,
Ма лелалахь, из ба цхьа гIа.
Аьттув баланзар хьа, кхийнзар.
ДIадахар юхадоагIаргдий?
Дукхавахарг, ха яхар – Iа зийнзар,
Гонахьа да кхыдола хий.
Хет хьона, ва аьнна дийша,
БIаьшера хье вахаргва.
Ма Iелахь кхоаненах тийша,
Вахара никъ лоаца ба.

ХУВЦАЛУРГДА ШЕ МЕЛ ДАР

Зизаех хьалйиза йоагIаш я бIаьсти,
Сомаяьннай гаьнаш, чIоракаш даьста,
Хьалха хинна элгац дицдаьд са сино,
Сагото эккхаяьй бIайхача михо.
Ва керара миска дог, хьо майрадала,
Хувцалургда ше мел дар, бицлургба бала.
Ер деррига дуне хIанз хувцалуш доагIа,
Iаламан бос тоабаь, бIаьсти тIайоагIа.
Ва керара миска дог, хьо майрадала,
Хувцалургда ше мел дар, бицлургба бала.

ДЕКХАР

ХIара поэта декхар да,
Гаьнара мехкаш уйлаша техкаш,
БIаргаго кхычарна бIарга ца гур,
Хаза кхычарна ца хозар.
Хоз машина лехкашволчоа
Ховш мо ниI тIакъайлайий.

ЦIАЬХХА БIАРГАДАЙНАР

Вай сихду масса йодача хано,
Бустам беш, хIара сахьат доагIа,
Вайга дувцаш долчох гаьннарча гаьна,
Гучадоаккхаш вайна, къайлений дIоагIа.
Вайна хеташ мел дар, лерхIаш мел дар
Даим вай уйлашка дахаш да.
Ший доаггIача бесса да додаш шедар:
Iоажала низ е массе ха.
Хьо ва цунца воаккхий: цу низаца
Хьакхелла хьо ва, из хьоца ба.
Укх ширача лаьттаца кхесташ цхьана
Дунен тIа хьа мел кхеллар да.
Хье вахача хана, еций тамаш,
Сигаленаша ловш мо дунен мухь,
Iа лов хье воагаву маьлха ткъамаш,
Кхетаде йиш йоацар кхетор духьа,
Бакъда, хьай са дIаэцача хана
Цу лакхача низо, сихало,
Хьа тIеххьара дешаш хедача хана
Дунен машина дозало –
Демийца, цIийца, кIураца ийна,
Ма миска дувш хьа кулгаш Iо.
Цу хана хьож хьо, долчох кхийна,
Къовла гуча мел даьккхар дIа.
Цу сихаленца гIерт хьо ала,
Нагахьа санна ладувгIаш хилча:
«Ма эсала ба-кха низ боаца ала,
Адамий чIоагIалга диллача».

НАУРУЗОВА МАККА

КХОКХАРЧИЙ ХОАМ

ХьоалчагIа деча дувла шо,
Шуга хьежаш хургда тхо!
Хьазилг, чIагарг, кер, ва лаьча,
Говза цогал, борз, ва саьрч,
Котам, боргIал, къаьна газа,
БIарашдуарг, пхьагал масса,
Етт а берста, зIамига Iаьхар,
Говр а, вир а лергаш дIаьха,
АьрдагIа жIали, меца цициг,
КIирандийнахьа дувла тханцига,
Хоза кхокхилг бода тха маьре,
ЗIамагIйола боча Ессаре.
Дувла, ловзар хургда доккха
Даар хургда, кийчдеш боахк:
Торт-йорт, банан, Iаж,
Пирожени, морожени, квас,
Комсаш, зIоакаш, кока-кола,
Шоколад, конфета мерзагIйола,
КIолд чуелла хингилгаш,
Даьтта тIахьекха чIаьпилгаш,
Модз мо мерза харбазаш,
Кхийхка, етта ябакхаш
Истола тIа хургья шортта,
ГIоза-м хургья,
Дувла хьоалчагIа деча шо,
Шуга хьежаш хургда тхо!
Хоза кхокхарчий хоам,
Царна беш мерза тоам,
Хьазилг, чIагарг, кер, ва лаьча,
Говза цогал, борз, ва саьрч,
Котам, боргIал, къаьна газа,
БIарашдуарг, пхьагал масса,
Етт а берста, зIамига Iаьхар,
Говр а, вир а лергаш дIаьха,
АьрдагIа жIали, меца цициг,
«Жигули» лаьлла кхаьчар цига,
Шортта дахьаш совгIаташ:
Дошо гIалкхаш, сахьаташ,
«Шанель» яха дуфи дахьаш,
ДикагIйола шуба яхьаш,
Дахьаш цIе, кIай, боарха даьреш,
Кхокхилг бодача тахан маьре.
Болабелар уж хьоалчагIа даа,
Йолаелар бага аха
Торт-йорт, банан, Iаж,
Пирожени, морожени, квас,
Комсаш, зIоакаш, кока-кола,
Шоколад, конфета мерзагIйола,
КIолд чуелла хингилгаш,
Даьтта тIахьекха чIаьпилгаш,
Модз мо мерза харбазаш,
Кхийхка, етта ябакхаш.
Мерза даар диа баьлча,
Мерза малар менна баьлча,
Ловзар доккха оттадир,
Пандар лакха болабир.
Халхаийккхар говраца вир,
Котамо а ший халхар дир.
Халхаийккхар бирса борз,
Цицигаца – цогал говза,
Халхаяьлар къаьна газа,
БоргIалаца – пхьагал масса.
«Вальс» халхадаьлар саьрч,
Вайнаьха IаьдалагIа – кура лаьча.
Иштта ловзар додача хана,
Пандар мерза бекача хана,
«Лимузин» масса хаьхка,
Замеш хьаэйттар баьхка,
Йигар духьа шоай фусаме,
ЗIамига хоза Ессаре.
Ессар наьха фусаме,
ЗIамига хоза Ессаре.
Йига кхокха а хоза бар,
Седкъа санна лепаш бар.
МаьрцIай а нийсбелар дика,
БIаьхий бар уж, яр шоай тика.
ЗIамига хоза Ессаре
ДIаяхар иштта маьре.
Керда вахара никъ биллар,
Вахар эздий цун хилар.

ДАЙ-МЕХКАГА

Шовда доагIа хьийдда,
Техкаш наькъаш хьа
Малх а кхаьче сийрда,
Iочуоллалу дIа-а-а.

Тхиро юзайийя,
Буц хьасийрдайоах.
Баьца ювргIа тIакхелле,
Лаьтто маьрша садоах.

Лоамаш, кертош лепаш,
Аьлеш хинна латт.
Оалхазараша, декаш,
ГIоздоах нана-лаьтта.

Из хьа сурт хозахеташ,
Дошо седкъий сигала дар.
Деррига аьлча, лепаш
Да хьо, къаман «селаIад».

НАЬНА МОТТ

Хьо цхьа мерза тамаш,
Даьхен гIозле, ираза корта.
Хьоца гIозагIа вахаш,
Дега беза наьна мотт.

Ага чу бер а хьоца тхьовс,
Сийрда Iуйре хьоца гIотт.
Даьхен хозал хьоца йовз,
Ховха бIаьсти хинна мотт.

Къаман денал да хьоца тайна,
Хьоца са ийнар –визза саг.
Лаьттан хьоанал я хьоца ийна,
Ба хьо даим къаман дага.

«СЕДКЪИЙ, СЕДКЪИЙ…»

Седкъий, седкъий – дошо ганз,
Алал сога, седкъий, хIанз,
Йиша, воша шун дий,
Даь ва наьна цIи а фуй?

Сигале я тха нана,
Да хIаьта лаьтта хьаьна,
Хьамсарча беттах воша лоархI,
МоастагIа ва тха – Iаьржа морх.

Дезале да тхо шортта,
Вац цхьаккха кура, сонта,
Бийса яхаш цхьа йиша я,
Из а сайренга маьре я.

 

ОРЦХАНОВА ХАДИШАТ

* * *
Гушдар
Го дог доацаш,
Ховшдар
Ха дог доацаш,
Аз сай ши бIарг,
Аз сай дог дIакъувл.
Сай новкъарло кхычарна
Новкъа ца хилийта
Аз, садетташ,
Дег чу гIайгIа къувл.

Дог-м цаI мара
Дац са,
Вахар а цаI мара
Дац са,
Бакъда, гIайгIа –
– Со чуяххал я.
Денош дIай-хьай
Кхувсаш,
Са вахар лоацдеш,
КорзагIъяьнна
Йодаш я са ха!

* * *
Дагадоацаш сигале
Лаьттана IотIакхийттар –
– Хьа са ийца
Хьалъайялар.
Дагадоацаш дуне
Човхаденна аьгар –
– Ди хиннача
Iаьржа бийса хилар.

Хувцаделар дуне,
Хувцаделар вахар,
Денош-бийсаш –
– Кхераме доа гIа.
Шиъ дар вай дунен тIа,
ХIанз цхьаь йисай со!
Хьа дог сацад –
– Сона а сацай ха!

* * *
Зама, зама!
Хьо ма сиха йода,
Кхоаяц со
Хьа боралца гIа баккха,
Тахан – кхоана,
Кхоана – ломма, яхаш,
Кхоаяц айса
ЛерхIашдар чакхдаккха.

Кхоаяц со, Iул санна
ДIай-хьай яьржа,
Сай хьаьръяьнна
Уйлаш гулъе.
Магац сона
Эзар чIегилг яьннача
Сай вахарах
Цхьа чIегилг хьае.

Тоъац денал,
Сатийна Iохайна,
Сай вахарах
КIоарга уйла е.
Тоъац денал
Хиннар дицдалийта,
Кхыъкхе, керда
Вахар доладе.

* * *
БIаргашкара
Iолега делхар санна,
КIерама тIара
ТIадамаш Iолег.
Боагаш болча
КIерама кIаьда сердал,
Фо техача,
Кхераялийя, эг.

Боагаш болча
КIерамага хьежаш
Сона даим
ЧIоагIа хоза хет.
Цо ше боагаш
Телача сердало
Са дег чура
ГIайгIа аратетт.

Баьга баьлча
Чакхдоал цун вахар,
ЛаьгIлу сердал,
Боагаш цо хьалсага.
Фо техе, дIабоабийя,
ДIакхосс кIерам:
Лаьла боалоз
Эшац цхьанна сага.

* * *
Доккха да
Вай даха ер дуне,
БIаь шу доаккхе а –
– Хала да ер довза.
Денна а бус а
Тохке ер дуне,
Тахка варгвац
Укх дунен говзал.

Мух хьокхе,
Ша тохе а
ДогIа делхе а –
– Хувцалуш яц
Укх дунен юхь.
Маркъилг санна
Кхесташ да ер дуне –
Вахара духь!!

* * *
Гурахьа гаьнаш тIара
ГIа легаш санна,
Са вахарах денош,
Бетташ Iолег.
Шийлача бийсанна
Шийлача сердалца
Шелденна седкъий
Дог доацаш къег.

Iалам да шийлача
Дарзаца делхаш,
Саготлуш, сахьувзаш,
Садала доал.
Селхан мо, тховсара а,
Корага увтташ,
Латтаргья хьоца со,
Са дега цхьоал.

Са цхьоал – хьо са эггара
Тешаме моастагIа,
Са эггара тешаме
Новкъост я хьо.
ФуннагIа-моллагIа
Хиларах соца,
Массане йитача а –
– Iа йитац со.

САГОВ РУСЛАН

***
Кхераш лийннав кхолламах,
Цо сайна фу дайтаргда ца ховш.
Лоралуш вийннав тIаьшта тIех,
Фийла хиннав хьалгIотташ е Iоховш.

Цхьабакъда, хIанз дин чу ийна,
Кхыдола бакъдар кхетадаьд аз:
Со лоралуш зехьа лийннав,
Зехьа яьй сай дега вас.

Сага водар хила йиш яц,
Нагахьа Дала яздаь деце.
Из никъ наха хувцалургбац,
Мегаций цох пайда эца?

Яздаь деце, цIера юкъе
КIалвусаргвац Iоажала вона.
Яздаь дале, хьа са дакъе,
Халахь, тIехьа ба кхы а хьона.

***
ХIара минот, укх дунен чу яьккха,
ДагайоагIа ала йиш яц са.
Из ха юаш гIийртав гучадаккха
Дунен маIан, лийхай ираза га.

Со ца бовзача низо кхессав хила,
Форда талгIеш сона гонахьа сувс.
Берда тIа вала эттача, нек деш хала,
Цу низо со юха фордийла кхувс.

Цкъаза нийслу со бердилга тIа лоацача,
ТIаккха маьлха мерза йIовхал мел.
Со сай уйлашка, кхоачашхулаш йоацача,
Когаш лувзаш, лаьтта гIолла лел.

***
Пайда бала йиш йий хоарцонах?
Цунна масалаш вайна шортта да.
Бакъда, хоарцонна тIехьабаьнна нах
МалагIча юхьаца дунен тIа бахаргба?

Оза йиш йий ахчах дега уйлаш?
ДукхагIчар-м рузкъах лархIац сий.
Бакъда, сона бIаргадайнад хийла
Ахча бахьан долаш Iомехкаду цIий.

***

Байнаб сона дика нах,
Яц цар дег чу эгIазал, хьагI.
Хьайна къувлар царга ала,
Байбергба хьа гIайгIа, бала.

Цхьабакъда, дукха-м бац уж.
ДукхагIа вобараш ба гуш.
Цудухьа дезаш хургдац вахар
Цу кIаьдача, дикача наха.